Tam dokuz ay sürdü Warren Buffett’ın hissedarlara yazdığı mektupların önemli yerlerini çevirmem. Türkçeleri olmadığını görünce çok şaşırmıştım. Fakat beni daha da şaşırtan çevirdikten sonra blogun en az okunan bölümleri olması oldu.
Yine de çevirirken çok şey öğrendim. Warren Buffett’ı çok daha iyi anladım. 1977’den beri yaptığı hamleleri yaşadım. Neyi neden yaptığını anlamaya çalıştım.
Umudum odur ki bu çeviriler bana yeni ufuklar açtığı gibi sizi de yardım eder.
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2023 mektubu
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2022mektubu
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2021 mektubu
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2020 mektubu
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2019 mektubu
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2018 mektubu
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2017 mektubu
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2016 mektubu
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2015 mektubu
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2014 mektubu
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2013 mektubu
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2012 mektubu
Warren Buffett mektubuna genel değerlendirmeyle başlıyor. Berkshire 4 senedir S&P’nin gerisinde kalıyor. Hayal kırıklığı büyük. Fakat ünlü yatırımcı gelecekten daha ümitli. İşletmelerine, kültürüne, en önemlisi de yetenekli yöneticilerine güveniyor.
Kendi yerine alınan iki portföy yöneticisi ise S&P’yi neredeyse ikiye katlamış durumda. Bu yüzden yönettikleri fonlar 5 milyar dolara çıkartıldı. Warren Buffett yerine adam yetiştiriyor.
Son olarak ise mektubun en önemli bölümünü saklamışlar. Berkshire Hathaway neden temettü vermiyor? Ne zaman verir? Burada klasik bir Warren Buffett savunmasına şahit oluyoruz. Mutlaka okumalısınız.
Şanslar bu kadar yanımızdayken, Charlie ve ben sürekli olarak; Tarot kartlarına, “uzmanların” tahminlerine ya da işletme aktivitesinin med-cezirine dayanarak oyuna girip çıkmanın çok büyük bir hata olduğunu düşünüyoruz. Oyun dışı kalmanın riskleri oyunda olmanın risklerinden çok daha büyük.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2011 mektubu
Ünlü yatırımcı 2011’de iki büyük hisse alımı yaptı . İlki IBM, ikincisi de Bank Of America oldu. Bunun yanında yaptığı yüksek riskli bir tahvil alımında 2 milyar dolarlık zarar yazmak zorunda kaldı.
Berkshire tarihinde bir ilk gerçekleşti ve şirket hisse geri alımı yaptı. Defter değerinin %110’unda sınırlanan bu alımlar bir açıklamayı hak ediyor. Burasını özellikle okumanızı tavsiye ederim.
Daha sonra Warren Buffett en çok eleştirilen konuya açıklık getiriyor. Neden kötü durumdaki şirketleri satmıyorlar ve bu şirketleri ne zaman elden çıkarırlar.
Yatırım kısmında ise yapılan büyük hisse satın almalarının nedenlerinden bahsediliyor.
Son ve en önemli kısım da ünlü yatırımcının yatırımları üç sınıfa ayırdığı bölüm. Sabit getirili varlıklar; altın, lale gibi metalar ve şirket sahipliği. Bu bölümü mutlaka zaman ayırıp okumalısınız.
Belli bir para biriminde yoğunlaşmış para piyasası fonları, tahviller, konut kredileri, mevduatlar ve diğer enstrümanlar. Birçok para birimi temelli yatırım “güvenli” olarak düşünülür. Doğrusu bunlar en tehlikeli varlık sınıfı arasında yer alırlar. Betaları sıfır olabilir fakat riskleri çok büyüktür.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2010 mektubu
Ünlü yatırımcı mektubuna büyük krizden sonra Amerika’ya olan güvenini tekrar hatırlatarak başlıyor.
Daha sonra ev sahipliğini kendi bakış açısı ile yorumluyor. Oturduğu evi almanın hayatında yaptığı üçüncü en iyi yatırım olduğunu belirtiyor.
Yatırımlar kısmında ise Warren Buffett temettülerini özlemiş. Krizden sonra bankalar tarafından dondurulan temettü ödemelerinin tekrar başlamasını bekliyor. Ayrıca Coca-Cola’nın şirketi aldıklarından beri temettüsünü arttırmasını övüyor.
Bunu Berkshire’da net kâr kavramı neden önemli değil açıklaması takip ediyor.
Sonra ise mektubun en önemli yeri geliyor. Warren Buffett’ın dedesinin acil durum fonu hakkında çocuklarına yazdığı mektubu inceliyor. Bunu Berkshire’ın kenarda tuttuğu nakdi savunmak için kullanıyor.
Zaman mükemmel şirketlerde bizim dostumuzdur.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2009 mektubu
Mektup ünlü yatırımcının hangi şirketleri ve hisse senetleri ile ilgilendiğini açıklamasıyla başlıyor.
Yatırım kısmında ise krizin ortasında yaptıkları 21 milyar dolarlık tahvil ve hisse senedi yatırımının kârından ve yatırım yaptıkları şirketleri nasıl ipten aldığından bahsediyor.
“Büyük fırsatlar çok sık gelmez. Gökten altın yağarken, bir kova bulun, kaşık değil.” diye ekliyor.
Yatırımcılar için ideal bir zamandı: Korku iklimi yatırımcıların en iyi dostudur. Yatırım yapmak için yorumcuların iyi sözlerini bekleyen bir yatırımcı anlamsız bir güvence için çok ağır bedel öder. Sonunda, yatırımda önemli olan bir işletmeye ne kadar para ödediğinizdir (borsadan şirketin küçük bir kısmını aldığınızda) ve o şirketin gelecekteki on yirmi yılda ne kadar para kazanacağıdır.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2008 mektubu
Herkese selamlar. 2008 yılı; konut kredisi krizinin derinleştiği zamanlara denk geliyor. Dünya karışıkken Berkshire varlıkları erimiş, hisse senedi portföyü bir sene öncesine göre üçte bir azalmış durumda.
Berkshire hisse senedine dönüştürülebilir tahvil alımı için bazı hisselerini bile satıyor. Bunu kim düşünebilirdi ki?
Bu ortamda Warren Buffett mektubuna finansal felaketi anlatarak başlıyor. Daha sonra da Amerika’ya ve Berkshire’a olan güvenini üstüne basa basa vurguluyor.
Aynı zamanda durmuyor, ucuza varlık alımı yapmaya devam ediyor. Şöyle diyor ünlü yatırımcı: “İster çorap olsun ister hisse senedi, ben kaliteli malı ucuza almayı severim.”
Hisse senedi portföyünde ise işler biraz kötü.
Ünlü yatırımcı bu karanlık günlerde şaşırtıcı şekilde hisse senedine çok yatırım yapmamış. Yatırım yaptığı iki İrlanda bankasının fiyatları onda birine düşmüş. Yeni büyük yatırımlarını ise hisse senedi de satarak hisse senetleri ile değiştirilebilir tahvillere yapmış ya da şirketlerin tamamını almış.
(2008’de şu kadar hisse alsaydın şu kadar olurdu diyenlere, ki bunların içinde ben de vardım, Warren Buffett bile alamamış siz mi alacaksınız diyesim geldi.)
Mektup türev araçlardaki durumla son buluyor. Warren Buffett ne kadar karşı olsa da sıkı bir türev araç kullanıcısı oldu.
Fakat onaylanmak, bir yatırım amacı değildir. Doğrusu, onaylanmak zarar vericidir çünkü beyni uyuşturur ve yeni gerçekleri kavrayışı azaltır. Daha önce oluşan gerçeklerin yeniden incelenmesini zorlaştırır. Alkışlanan yatırım aktivitesi konusunda çok dikkatli olun; muhteşem hareketler genellikle uykucular tarafından yuhalanır.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2007 mektubu
Herkese selamlar! Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı mektuplarda artık sonlara geliyoruz. Amerika’da ortam karışık. Mortgage krizi başlamış fakat Lehman Brothers daha batmamış. Ortalık kıyamet yeri değil yani daha:) Sabırsızlanıyorum oralara gelmek için.
Warren Buffett mektubuna; kredi verenlerin ev alanlara ahmakça dağıttığı kredilerin sonuçlarından bahsederek başlıyor. Ev fiyatları yükselirken her şey çok güzeldi, fakat ev fiyatları düşünce işler değişti.
Mektup, ünlü yatırımcının şirketleri iyi, kötü ve korkunç olarak tanımlaması ile devam ediyor. Bunları örneklerle açıklıyor. Bu bölümü yaptığı hataları nedenleri ile birlikte bir bir sıralayarak kapatıyor. Bir üst yöneticinin yaptığı hatalardan bu kadar rahat bahsetmesi olacak iş değil.
Berkshire’ın hisse senetlerinde durumlar iyi. Warren Buffett şirketleri nasıl değerlendirdikleri hakkında ipuçları verip kriterlerini sıralıyor.
Mektup daha sonra Berkshire’ın türev araçları pozisyonları ve Amerika’nın dış ticaret açığı hakkındaki düşüncelerle devam ediyor. Sonda ise kur pozisyonları var.
İstikrarlı bir endüstride uzun dönemli rekabetçi üstünlük tam da bizim aradığımız şeydir. Eğer bu üstünlük hızlı organik büyüme ile birlikte geliyorsa muhteşemdir. Fakat organik büyüme olmasa bile, bu tür işletmeler size ödüllendirir. Basitçe bu işletmelerin kârlarını alırız ve onları başka iyi işletmeleri almada kullanırız. Parayı illa kazandığınız yere yatıracaksınız diye bir kural yok. Doğrusu, çoğu zaman bunu yapmak bir hatadır: Maddi varlıklardan yüksek getiri elde eden işletmeler, kârlarının büyük kısmını tekrar bu işe yatırarak uzun dönem yüksek getiri elde edemez.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2006 mektubu
Berkshire’a oluk oluk nakit akmaya devam ediyor. “Artık bu büyümeyi devam ettirebilmemiz için fareleri kovalamayı bırakıp fillere odaklanmamız gerekiyor.” diyor ünlü yatırımcı ve ilk yurtdışı şirket satın almasını İsrail’den yapıyor.
Büyük reasürans faaliyetlerini ise fiyatlar çok düştüğü için yavaşlatıyorlar. Warren Buffett piyasada şu an herkesin aç gözlü olduğunu vurguluyor.
Daha sonra sigortacılık tarihi hakkında ufak bir bilgi veriyor ve gerçekleşmiş risklerin sigortalandığı yeni bir işbirliği tanıtıyor.
Daha sonra faiz makasının daraldığından dolayı yabancı para pozisyonlarını kapatmaya başladıklarını ekliyor ve Amerikanın ticaret açığı problemine değiniyor.
Mektup Warren Buffett’ın yerine geçebilecek kişiyi tanımlaması ile devam ediyor. Mutlaka göz gezdirmelisiniz.
Son olarak da arkadaşı Walter’ın üzerinden Etkin Piyasa Hipotezi ile dalga geçerek dersini sonlandırıyor.
Mektuplar her geçen gün daha da ilginçleşiyor. Özellikle son yıllara yaklaştıkça güncel konular başladı.
Bunun yüzünden on binlerce öğrenci gerçek hayata hisse senedi fiyatlarının her zaman doğru olduğuna inanarak ve şirketleri (ki bunlar hisseler oluyor) değerlendirmenin yararsız olduğuna inanarak atıldılar. Walter bu arada üstün performans göstermeye devam etti ve işi, yanlış yönlendirilmiş genç beyinler karşısında daha da kolay oldu. Ne de olsa, gemicilik işindeyseniz ve tüm potansiyel rakiplerinize dünyanın düz olduğunun öğretilmesinin size çok yardımı dokunur.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2005 mektubu
Ünlü yatırımcı söze “Berkshire’ın giriş stratejisi vardır fakat bir çıkış stratejisi yoktur” diye başlıyor. Biz şirketleri satmak için değil tutmak için alırız diyor.
Sonra da türev araçların hem Berkshire için hem de Amerikan ekonomisi için ne kadar büyük bir tehlike olduğunu tekrar açıklıyor.
Şirketlerinden bahsederken hiçbir zaman uzun vadeyi kısa vadeye feda etmediğinden ve amaçlarının şirketlerinin etrafındaki hendeği genişletmek olduğunu vurguluyor.
Bir sonraki bölümde Warren Buffett üst yöneticilerin hisse opsiyonlarına takmış durumda ve üst yöneticilerin nasıl ceplerini doldurduğunu anlatıyor.
Sona yaklaşırken de ünlü yatırımcı asıl dersini veriyor: Borsada nasıl para kaybedilir! Burayı mutlaka okumanızı tavsiye ederim.
Yatırımcılar bütün olarak düşünüldüğünde, hareket arttıkça getiri düşer.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2004 mektubu
Warren Buffett mektubuna, yatırımcıların ortalama hisse senedi getirisinden çok daha azını elde ettikleriyle başlıyor ve bunun nedenlerini sıralıyor.
Tuttuğu hisse senetlerinde ise çok değişiklik yok. Yatırımcının büyük dörtlüsü değişmemiş. Çok az işlem yapıyor fakat piyasada kriterlerine göre şirket bulamadığı için 43 milyar dolarlık nakdin de üzerinde oturuyor.
Mektubun özellikle yabancı paralar kısmını dikkatlice okumanızı tavsiye ederim. Warren Buffett cari işlemler açığının Amerika’nın başına açtığı dertlerden çok açıklayıcı bir şekilde bahsetmiş. Okuyup Türkiye ile karşılaştırabilirsiniz. Warren Buffett’ın uyarılarının hepsi güzel ülkemiz için de geçerli.
Bir çok yatırımcı ortalama ile felaket arası sonuçlar elde etti. Bunun üç ana sebebi var: Birincisi yatırımcıların çok işlem yapmasından ya da yatırım işlemlerine çok para harcamasından kaynaklanan yüksek maliyetler. İkincisi, işletmelerin sayısal olarak incelenmesi ve gerçeklere dayalı olarak değil de tüyolara göre yapılması. Üçüncüsü de piyasaya zamansız girişler (tavsiye üzerine) ve çıkışlar (düşüş ya da durgunluk aşamasında). Yatırımcılar şunun farkına varmalıdır ki coşku ve maliyetler onların düşmanıdır. Eğer hisse senetlerine ne zaman gireceklerini tahmin etmeye çalışmakta ısrar ederlerse, başkaları aç gözlü iken korkak olmalılar ve sadece başkaları korkak iken aç gözlü olmalıdırlar.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2003 mektubu
Genele bakacak olursak ünlü yatırımcı ilk bölümde artık hisse senetlerinin ucuz olmadığını ve şirketlerin tamamını satın almanın daha iyi bir seçenek olduğundan bahsediyor. Bu Berkshire için çok büyük bir değişiklik.
Yatırım bölümünde ise yaklaşık 30 yıldır ilk kez Warren Buffet’ın Büyük Balon sırasında hisse satmadığından dolayı pişman olduğunu görüyoruz. Bu ünlü yatırımcının hisse satmadığı için pişman olduğu nadir anlardan biri.
Son olarak da Warren Buffett hissedarlarına üç yeni kitap tavsiye ediyor.
Portföyümüz konusunda ne coşkuluyuz ne de olumsuzuz. Mükemmel şirketlerin parçalarına sahibiz ve hepsi geçen sene gerçek değerlerini arttırdı fakat mevcut fiyatları mükemmeliyetlerini yansıtıyor. Pek memnun edici olmayan büyük bir hata da Büyük Balon sırasında hisselerimin bazılarını satmamış olmam. Eğer şimdi bu hisseler tamamen fiyatlanmışsa, dört sene önce gerçek değerleri çok daha azken ve fiyatları daha yüksekken ne düşünüyordum diye merak edebilirsiniz. Ben de ediyorum.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2002 mektubu
Enron şirketi muhasebe yolsuzluğundan iflas etmiş. Sebebi de türev araçlar ile yaptıkları bilanço makyajı. Amerika’da piyasalar allak bullak olmuş. Dat.com balonunun etkileri yavaş yavaş silinirken gelen bu enerji şirketleri ve türev araçlar krizi piyasayı daha da sarsmış.
Ortam bu haldeyken, Warren Buffett mektubunda önce türev araçlarını açıklıyor ve birer saatli bomba olduklarını vurguluyor.
Daha sonra da yatırımcılara şirket üst yöneticileri ile ilgili öğütler veriyor. Bir üst yöneticide neyi gördüğünüzde kaçmanız gerektiğini açıklıyor.
Hisse senetlerinde ise bir değişiklik yok. 3 senedir düşen piyasada Warren Buffett fiyatların hala çok yüksek olduğundan dem vurup; balonun büyüklüğünü varın siz hesaplayın diyor.
Eğer bir yönetici görünen yerlerde kötü olanı tercih ediyorsa, büyük ihtimalle görünmeyen yerlerde de aynısını yapıyordur. Mutfakta çok nadir sadece bir hamamböceği bulunur.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2001 mektubu
Şirketin büyük satın alması General Re, 11 Eylül saldırılarında çok büyük zarara uğradı ve büyük sigorta ödemeleri yapmak zorunda kaldı. Warren Buffett tabii ki buna köpürdü çünkü bu onun için karşılığı olmadan alınan bir riskti. Çünkü ünlü yatırımcı sadece parası ödeniyorsa riski alıyor.
Warren Buffett’ın yıllar 40-50 yıl boyunca ilk kez zarar ettiği seneyi değerlendirmesini içeriyor mektup.
Nuh’un kuralını ihlal ettim: Yağmurun yağacağını tahmin etmek işe yaramaz, gemi yapmak yarar.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2000 mektubu
Dot.com balonu patlamadan önceki son mektup olduğundan dikkatlice okumanızı tavsiye ederim.
Sonra da kendi yatırım felsefesini 2600 yıl önce yaşamış olan bir filozoftan aldığını itiraf ediyor. O filozof Aesop ve ünlü söz de “Eldeki bir kuş çalıdaki iki kuştan iyidir.” Kuşu dolar yapın, çalıda kaç kuş olduğunu ne zaman ortaya çıkacaklarını ve faizi bilirseniz arsa, petrol, tahvil, şirket gibi her türlü şeyin değerini tahmin edebilirsiniz diyor.
“Nerede bir balon varsa yanında mutlaka bir iğne de vardır.”
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1999 mektubu
Warren Buffett 1999 mektubunda hisse geri alımı için yapılan baskılara cevap veriyor. Hisse geri alımı ne zaman yapılır ne zaman yapılmaz, hangi şartlarda hissedarların lehine olur gibi bir çok sorunun cevabını bu mektupta bulabilirsiniz.
Özellikle bu kısma dikkat etmenizi öneririm.
Berkshire bir gün hisse senedi piyasasına çok miktarda nakit yatırmak için gerekli fırsatı bulacaktır, bundan eminiz. Fakat şarkıda dediği gibi, “kim bilir nerde ve ne zaman?”. Bu arada, birileri size bu gerçekten büyülü piyasanın çılgın bölümlerinde neler olduğunu açıklamaya başlarsa, şarkının şu bölümünü hatırlayın: “Ahmaklar size bahane üretir, akıllılar ise asla denemez.”
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1998 mektubu
Bu mektubu, Berkshire’ın genel işleyişini anlattığı ve borsa ile ilgili pek bilgi vermediği için kısa tuttum.
Bunun yanında 1998 yılı ise Berkshire için zıplama yılı olmuş. Büyük satın almalarla ve atılımlarla dolu bir yıl. Sigorta şirketleri ve borsa üzerinden Berkshire Hathaway aşırı bir değer artışı yaşamış. Hadi bu kısa mektuba başlayalım.
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1997 mektubu
Berkshire Hathaway düşük özsermaye kârlılık oranlı bir tekstil şirketinden dev bir yatırım şirketine döndü bile. Bunu da kalitesiz şirketlerdeki karını daha iyi yerlerde değerlendirmeyi başararak yaptı.
Ayrıca bu mektupta Warren Buffett’ın meşhur hamburger örneğini de görebilirsiniz.
1979 yazında, hisse senetleri bana ucuz geldiğinde Forbes’a başlığı şöyle olan bir makale yazmıştım: “Neşeli bir anlaşmaya çok fazla para ödersiniz.” O zamanlar kuşkuculuk ve hayal kırıklığı üstün geldi. Benim savunduğum nokta şuydu ki yatırımcılar fiyatlar daha da aşağı düşeceği ve alım için çekici hale geleceğinden mutlu olmalıydılar. Fakat şimdi, neşeli bir mutabakat var etrafta. Bu her zaman hisse almak için yanlış zaman olduğu anlamına gelmiyor: Şirketler Amerikası birkaç yıl önce olduğundan çok daha fazla para kazanıyor ve düşük faizler kazanılan her doları daha da değerli yapıyor. Fakat bugünün fiyatları, Ben Graham’ın akıllı yatırımın köşe taşı olarak belirttiği “güvenlik marjını” eritmiş bulunuyor.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1996 mektubu
Bu mektup da yine her zamanki gibi muhteşem dersler içeriyor.
Hisse senedi kısmında bireysel hisse senedi yatırımcıları için bazı öğütleri var. Ünlü yatırımcı uzun süredir tuttuğu Coca Cola, Gillette gibi şirketlerin özelliklerini anlatıyor.
USAir kısmında ise nerede hata yaptığını tartışmasına şahit olacaksınız. İnsanlar yükseldikçe hataları konusunda daha az konuşurlar. Warren Buffett bir istisna.
Fakat kendi portföyünüzü oluşturacaksanız, hatırlamanız gereken birkaç şey var. Akıllı yatırım karmaşık değildir, tabii bu kolay demek de değil. Yatırımcının ihtiyacı olan sürekli seçtiği işletmeleri değerlendirmektir. “Seçtiği” kelimesini not edin. Her şirketin hatta birçok şirketin uzmanı olmanız gerekmiyor. Sadece güvenlik çemberiniz içindeki firmaları değerlendirmeniz gerekli. Çemberin büyüklüğü önemli değil; fakat onun sınırlarını bilmek hayati önemde.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1995 mektubu
Bu mektup diğerlerinden daha kısa bir mektup. Warren Buffett üç yeni şirket almış ve bunun için çok heyecanlı, çünkü en çok sevdiği şey, kriterlerine uygun şirketlerin tamamını almak. Böylece satın aldığı şirketlerin kârlarını Berkshire’a istediği gibi aktarabiliyor.
Hisse yatırımlarında ise uyumaya devam ediyor. İyi şirketleri bulduğu zaman bırakmıyor ve onlar iyi oldukça yatırımlarına devam ediyor. Kendini yirmi yıl uyuyup sonra uyanan masal kahramanına benzetiyor.
Ek yatırımlarını yapacaksa da önce bu şirketlere bakıyor. Eğer onlar uygun değilse diğerlerine geçiyor.
1995’teki kazancımız için sevinçten takla atmaya gerek yok. Bu en ahmak insanın bile hisse senedi piyasasında voleyi vurabileceği bir yıldı. Biz de bunu yaptık. Başkan Kennedy’i alıntılarsak: “Yükselen bir dalga tüm yatları kaldırır”.
Warrem Buffet
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1994 mektubu
Bu mektupta ünlü yatırımcı defter değeri ile gerçek değer arasındaki farkı anlatıyor ve aralarındaki ilişki ile ilgili çok güzel örnekler veriyor.
Daha sonra da hisse senetleri kısmında hepimizin kulağına küpe olacak dersler veriyor.
Gerçek değeri, şirketin kalan ömrü boyunca ondan alınabilecek nakdin indirgenmiş değeri olarak tanımlıyoruz. Gerçek değeri hesaplayan herkes, gelecekteki nakit akımlarının ve faizlerin değişmesiyle farklılaşan, büyük oranda öznel bir değer bulur. Fakat bu bulanıklığına rağmen, gerçek değer çok önemlidir ve bir yatırımın ya da işletmenin göreceli çekiciliğini belirlemenin en mantıklı yoludur.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1993 mektubu
Ünlü yatırımcı bu mektupta kendi yatırım stratejisini anlatmaya devam ediyor. Bu sefer Adi Hisse Senetleri başlığı altında çok doyurucu ve uzun bir makale yayınlamış. Okuyacağınız iki sayfa, yatırım hayatınızı ve bakış açınızı kökten değiştirecek potansiyele sahip. Mutlaka göz atmanızı öneririm.
Bunun ardından ünlü yatırımcının riski kendince tanımlamasını izliyoruz. Ne olduğunu güzel güzel anlatıyor ve “beta“nın neden kötü bir risk tanımlaması olduğunu açıklıyor. Hiçbir şey bilmeyen ya da biraz bir şeylerden anlayan yatırımcıların nelere dikkat etmesi gerektiğini ve nasıl yatırım yapması gerektiğini tatlı tatlı öğretiyor.
Eğer öküzün gözünü vuracaksak, işletmeleri ve varlıkları mantıklı fiyattan bize satacak piyasalara ihtiyacımız var. Şu anda, piyasalar zorlu fakat beklenmedik zamanlarda beklenmedik yerlere gidebilirler ve gidecekler. Bu arada, sırf çok fazla nakdimiz var diye bir şeyler almanın çekiciliğine karşı duracağız. Yanlış yolda isen koşmanın bir yararı yoktur.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın Hissedarlarına Yazdığı 1992 Mektubu
Fakat, bu uzun dönemli odaklanmanın kısa dönemli sonuçlar almamıza da engel olmasını istemiyoruz. Sonuçta, beş on yıl önce de aynı şekilde düşünüyorduk ve o zaman yaptığımız hamlelerin sonuçlarını şimdi görmeliyiz. Eğer özgüvenle dikilen bitkiler sürekli kötü ürün veriyorsa, o zaman çiftçide sorun var demektir. (Ya da tarlada sorun vardır: Yatırımcılar şunu anlamalı ki bazı şirketler ve hatta bazı endüstriler, basitçe uzun dönemli stratejiler için iyi değildir.) Kısa dönemli kârları muhasebe yöntemleri ve varlık satışları ile şişiren yöneticiler hakkında nasıl uyanık olmanız gerekiyorsa, uzun bir süre kötü performans gösterip bunu uzun dönemli planlarına bağlayan yöneticiler hakkında da o kadar dikkatli olmalısınız. (Alice bile, kendine “reçel yarına” diye ders veren kraliçeye şunu demiştir: “Mutlaka bir gün “bugün reçel günü” gelmeli.”
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1991 mektubu
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1990 mektubu
Ünlü yatırımcı bu sene çok fazla getiri elde edemedi. Sebebi de küçük parçalarına sahip olduğu şirketlerin artık değeride olmasıydı.
Öte yandan bankacılık krizinin yarattığı panik ve düşük fiyatlamalardan yararlanarak Wells Fargo’nun %10’unu aldı.
Hisse senedi bölümündeki bir diğer önemli konu ise Warren Buffett’ın hisse senedi fiyatının yükselmesine sevinenlerle ilgili verdiği hamburger örneğiydi. Hayatı boyunca hamburger yiyecek olan biri hamburger fiyatlarındaki artışa neden sevinir ki?
Mektup Warren Buffett’ın çöp tahvillerle ilgili düşüncelerini açıklaması ile bitiyor. Ünlü yatırımcının tespitlerine göre bir çöp tahvil krizi geliyor.
Coca-Cola dağıtılmamış kârlarını hisse geri alımı için kullandığında, dünyanın en değerli markası saydığımız şirkette sahiplik oranımızı arttırmış olur. (Coke, tabii ki dağıtılmamış kârlarını başka değer arttırıcı yerlerde de kullanıyor). Hisse geri alımı yerine, Coca-Cola bu fonlarla bize temettü de ödeyebilir, biz de bunlarla yine şirketin hisse senetlerini alırız. Bu daha az verimli olan senaryo olur: Çünkü temettüden alınan vergiden dolayı, Coca-Cola’nın hisse geri alımında yaptığı kadar sahipliğimiz arttıramayız. Fakat bu senaryo takip edilseydi, muhasebeden dolayı Berkshire daha büyük kârlar açıklardı.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1989 mektubu
Ünlü yatırımcı 1989 mektubuna genel bir değerlendirme ile başlıyor. Hisse senedi portföyünün artık değerinde olduğundan ve bundan sonra işletme performansı artışından faydalanma niyetinde olduklarını belirtiyor. Ayrıca Berkshire artık çok büyüdü. Eski performansı olan yıllık bileşik %23’lük getiriyi yakalaması zor görünüyor.
Ayrıca portföye klasik yatırımları olan Coca Cola ve Gillette eklenmiş durumda.
Mektubun sonunda ise ünlü yatırımcı yaptığı hatalardan bahsediyor. Böyle bir üst yöneticinin hatalarından söz etmesi çok nadir bir durumdur. Bunu yaparken muhteşem dersler vermeyi ise sadece Warren Buffett başarabilir. Onun için mutlaka okumanızı tavsiye ederim.
Zaman olağanüstü işletmelerin dostudur, ortalama şirketlerin ise düşmanı.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1988 mektubu
Bu diğerlerine göre daha sade bir mektup. Warren Buffett bu yıl, yaptığı kısa dönemli arbitraj işlemlerini açıklıyor. Neden ve ne zaman buna başvuracağını belirtiyor. Warren Buffett’a göre arbitraj ne demek bunu da öğreniyoruz.
Şirketlerinin performansları hakkında bilgiler verdikten sonra Etkin Piyasa Teorisi müritlerine çatıyor. Onların velinimeti olduğunu, onlar olmasa bu kadar yüksek getiriler elde edemeyeceğini alaycı bir şekilde anlatıyor. Kısaca piyasa her zaman etkin değildir diyor ve etkin olmadığı zamanların değer yatırımcıları için çok büyük fırsatlar barındırdığını vurguluyor.
Doğrusu, olağanüstü yöneticiler tarafından yönetilen olağanüstü şirketlerin hisse senetlerini aldığımızda, favori elde tutma periyodumuz sonsuzdur. Şirketler iyi yönetilince onları hemen satan ve kârı cebe atan ve kötü performans gösteren şirketlere ısrarla tutunan yatırımcıların tam zıddıyız. Peter Lynch bunu uygun şekilde çiçekleri koparmak ve dikenleri sulamak olarak tarif eder.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1987 mektubu
Bu mektupta Ben Graham’ın Bay Piyasa’sını tanıtıyor bize ünlü yatırımcı. Ne kadar mantıksız olabileceğini, ondan yararlanmamız gerektiğini fakat onun bilgeliğinden faydalanmamamız gerektiği vurguluyor.
Aynı Peter Lynch gibi o da büyük yatırımcıların bazen mantıksız kararlar alabileceğini özellikle portföy teorilerinin piyasa dalgalanmaları yarattığını ve bunların akıllı küçük ve büyük yatırımcılar için çok büyük fırsatlar sunduğunu belirtiyor.
Fakat şunu vurgulamamız gerekli ki, senetlerimizi sadece değeri anlaşıldığı için ya da çok uzun süre tuttuğumuz için satmayız. (Wall Street’in en aptalca özdeyişlerinden biri “kâr alarak iflas edemezsinizdir.”) Bir varlığı, özsermaye kârlılık oranı tatmin edici, yöneticileri dürüst ve yetenekli olduğu sürece ve piyasa da aşırı fiyatlamıyorsa, sonsuza kadar tutabiliriz.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1986 mektubu
Şu an hisse senetleri pahalılandı ve Warren Buffett gelen paraları olası bir satın alma için biriktirip borç ödüyor.
Yaptığı ufak satın almalarda ise ilk önce baktığı şey işin sahibinin güvenilir olup olmadığı.
Fakat bildiğimiz şey ise, yatırım yapan toplulukta korku ve açgözlülük isimli iki süper bulaşıcı hastalığın ara sıra patlak vereceğidir. Bu salgın hastalıkların zamanlaması bilinemez. Bunların yarattığı sapmanın boyutu ve süresi de aynı şekilde tahmin edilemez. Bundan dolayı, bu iki hastalığın geliş ve gidiş zamanını tahmin etmeye çalışmayacağız. Bizim hedefimiz daha mütevazi; biz basitçe başkaları aç gözlü iken korkak olmaya ve başkaları korkarken de aç gözlü olmaya gayret ediyoruz.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1985 mektubu
1960-1984 arasındaki ucuz hisse senedi kampanyası artık son buldu. Warren Buffett eskiden hangi kelepir hisse senedini seçeyim diye düşünüyordu fakat şimdi çoğu şirket gerçek değerine yakın seyrediyor. Artık hisse senedindeki artış gerçek değer artışından gelecek.
Ayrıca Berkshire Hathaway’e adını veren tekstil işletmeleri kapatılıyor ve bir dönem kapanıyor.
Kaçınılmaz olarak, işletmelerde hatalar olacak ve bilge yöneticiler bunlardan uygun dersler çıkarmaya çalışacaklar. Fakat asıl marifet başkalarının yaşadığı tecrübelerden ders çıkarmaktır. Genellikle kişisel hatalarından dersler çıkaran yöneticilerin kaderlerinde gelecekteki hatalarından da ders çıkarmak vardır.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1984 mektubu
Bu mektupta Warren Buffett Berkshire Hathaway hissedarlarına “hisse geri alımı ne zaman yapılmalı” isimli dersi veriyor.
Daha sonra da tahvil alım satımının inceliklerini öğretiyor. Tahvil alsa nelere dikkat eder, almadığı zaman neden almaz gibi bir çok konuya açıklık getiriyor.
Sol olarak da Berkshire neden temettü vermiyor, ne zaman temettü verir sorularına kesin bir cevap veriyor.
Bildiğiniz gibi piyasadan hisse senedi aldığımızda, sanki tüm şirketi alacakmış gibi kriterlerimizi uygularız. Bu değerleme yöntemi profesyonel para yöneticileri arasında yaygın değildir ve akademisyenler tarafından da küçümsenir. Yine de takipçilerine çok iyi hizmet etmiştir( Akademisyenler, “bu yöntem pratikte iyi işleyebilir ama teoride asla çalışmaz” derler). Basitçe, tatmin edici ekonomik temeli olan şirketlerin küçük parçalarını bütün şirketi aldığımızdaki değerinin altında satın alabilirsek ve bunlardan bir portföy yapabilirsek, başımıza iyi şeylerin geleceğini düşünüyoruz.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1983 mektubu
Özellikle bedelsiz sermaye arttırımı ve Warren Buffett’ın performansını nasıl ölçtüğünü merak edenler bu mektubu mutlaka okumalı. Ayrıa mektupta Berkshire’ın hangi ilkelerle yönetildiği hakkında da bir çok bilgiyi ünlü yatırımcının samimi anlatımıyla öğrenebilirsiniz.
Eğer şirketin hisselerinin şimdiki sahipleri ya da gelecekte hisseye çekilecek sahipleri mantıksız ya da duygusal kararlar almaya meyilli olursa, hisse senedi fiyatı da mantıksız ve duygusal yerlere gidebilir. Manik depresif kişilikler manik depresif değerlemelere sebep olurlar. Bu hatalı hareketler bize başka şirketlerin hisselerini alıp satarken yardımcı da olabilir. Fakat inanıyoruz ki onları Berkshire Hathaway’den uzak tutmak, hem bizim hem de sizin çıkarınıza.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1982 mektubu
Bu mektupta ünlü yatırımcı, hisse senedi piyasasında fiyatların çok yüksek olduğundan ve bir düzeltme olabileceğinden söz ediyor. Kendi yatırımcılarını buna hazırlıyor. Ayrıca çok yüksek fiyattan hisse almayacağını da ilan ediyor. Bunun sebeplerini teker teker açıklıyor.
Bir diğer önemli kısım da emtia şirketleri hakkında Warren Buffett’ın verdiği çok güzel dersler. Emtia şirketlerinde kârlılık nasıl etkilenir? Nelere dikkat edilmelidir? Kapasite fazlası olduğunda neler yapılmalı gibi güzel bilgiler var.
Bir bölümde de arz ve talep ile ilgili güzel tespitler yaparak nasihatlerde bulunuyor. Zevkle okuyacağınıza eminim.
Bu şirketlerin bir kısmının fiyatı bazen, davranış modelleri manik-depresif sıçanlarına benzeyen bireyler tarafından belirlenir.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1981 mektubu
Buffett, hissedarlarına neden şirketlerin müzakereler yoluyla bütününü değil de, hisse senedi piyasasından azınlık paylarını aldığını anlatarak başlıyor.
Sonra da enflasyon ortamında hangi şirketlerin alınması gerektiğini belirtiyor ve bunların nasıl da yüksek fiyatlandığından dem vuruyor. Ben, bu mektup 1981 yılında yaşananları anlatsa da, ekonomik koşullar bakımından günümüz Türkiye’sine çok benzediğini düşünüyorum. Bu yüzden mutlaka dikkatle okuyup ders çıkarmalısınız.
Her ne kadar uzun dönemde şirketin piyasa fiyatı, gerçek değerini takip etse de, kısa dönemde ilişki belirsiz olur.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1980 mektubu
Ünlü yatırımcı bu mektubundan dağıtılmamış kârların da en az temettüler kadar sonuçları etkilediğinden bahsediyor. Hissedarlar için sonuçlar bölümünde ise önemli olanın reel kazançlar olduğu ve eğer yüksek enflasyonu yenemezseniz sadece para kazanıldığının zannedileceğinden söz ediyor.
Enflasyon ve özsermaye kârlılığı ilişkisini vurguluyor.
Kısa dönemli hisse senedi ve tahvil faizi fiyatlarını tahmin etmeye çalışmanın işe yaramaz olduğunu düşünüyoruz. Tahmin size tahmin edenle ilgili çok şey söyleyebilir ama gelecekle ilgili hiçbir şey söylemez
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1979 mektubu
ABD’de enflasyon %14’lere çıkmış durumda ve Warren Buffett bu mektubunda enflasyonun zararlarını vurguluyor. Özsermaye kârlılık oranlarını geçen enflasyon ve vergilerin toplamı işletmelerin kârlarını silip süpürüyor.
Bu mektupta, özellikle ülkemizin maruz kaldığı yüksek enflasyon sürecinde yol göstermesi açısından çok faydalı bilgiler bulunuyor.
Berkshire Hathaway’de dost ama keskin gözlü bir yorumcumuz 1964 yılında şirketin defter değeriyle yarım ons altın alınabildiği söylemişti. 15 yıl sonra, kârımızı kan, ter ve göz yaşıyla arttırdığımızda ise defter değeri ile hala aynı yarım ons altını alabiliyoruz. Aynı şey Orta Doğu petrolüyle de yapılabilir. Bu sürtüşme, hükümetin sınırsız para basması ve sözler vermesine karşın altın ve petrol basamamasında kaynaklanıyor.
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1978 mektubu
Ünlü yatırımcı bu mektupta kısa vadeyi tahmin edemeyeceğinden ve uzun vadede şirketlerinin çok daha fazla değerleneceğini bilerek yatırımlara devam ettiğinden bahsediyor. Ayrıca emeklilik fonlarının borsalar düşerken değil de yükselirken alım yapmalarını bir türlü anlayamadığını söylüyor.
Tamamına sahip olduğumuz şirketlerin tüm kârlarını, eğer içeride daha iyi oranlarla değerlendirebileceklerine inanırsak, alıkoymalarından mutsuz olmayız. Neden küçük bir parçasına sahip olduğumuz şirketlerin de, kayıtlar sermayenin çok iyi kullanıldığını gösterdiği halde, tüm kârı şirket içinde bırakması konusunda farklı hissedelim (Tabii düşük sermaye gereksinimi olan şirketlerde ya da yönetim sermayeyi verimsiz kullanma konusunda ısrarlıysa, sermaye hissedarlara dağıtılmalı ya da hisse geri alımında kullanılmalıdır ki bunlar bazen sermayenin kullanımının en çekici yollarıdır).
Warren Buffett
Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 1977 mektubu
1977 mektubu, Warren Buffett’ın Berkshire’ın hissedarlarına ilk kez seslendiği ve adeta nasıl yatırım yaptığını anlattığı bir derse dönüşmüş. Hangi şirketleri aldığını, hangilerinden uzak durduğunu anlattığı mektuplar mutlaka okunmalı.
Rüzgarın önden değil de arkadan estiği işlerde olmalıyız.
Alacağımız şirketin; anlaşılır olması, olumlu uzun dönem beklentilerinin olması, yetenekli ve dürüst kişiler tarafından yönetilmesi ve uygun fiyatlı olmasını bekleriz.
Warren Buffett