Peter Lynch Makaleleri Serisi 14: Fiyat ve Kazanca Dikkat Edin

Herkese selamlar. Peter Lynch’e geri dönme zamanı çoktan gelmişti.

Bu köşe yazısında ünlü yatırımcı, fiyat ve kazancın ayrı çizgi halinde gösterildiği grafiklerden nasıl yararlandığını anlatıyor.

Sonra da 11 şirketi örnek olarak inceliyor. Maalesef inceleceği şirketlerin fiyat grafikleri yok. Ama yine de anlatımlardan faydalanacağınızı düşünüyorum.

Lafı fazla uzatmadan hadi başlayalım.

F’lerinize ve K’larınıza Dikkat Edin

Kısa bir okuma ile hızlı bir ders: Büyüme şirkletlerinde iyi (ya da kötü) alımlar yapmak için standart fiyat kazanç grafiklerinin kullanımı

Yazan Peter Lynch

Magellan Fonu’nu yönetirken portföydeki şirketlerin yönünü tayin etmek için sık sık grafiklerden yararlanırdım. Çoğu insan güncel fiyata bakar fakat ben şirketin gelecek fiyatı hakkında ipucu vermesi için 10 yıllık ve 35 yıllık fiyat ve kazanç grafiklerine bakmayı tercih ederim. Kullandığım grafikler Securities Research Corporation tarafından yayınlanıyor. Üyelik pahalı fakat birçok kütüphanede son baskılar bulunuyor yani ulaşması kolay.

Belki de siz şirketlerin fiyat/kazanç (f/k) oranlarındaki gelişimleri takip ediyorsunuz. Grafik size bundan fazlasını anlatır: Size fiyat ve kazanç arasında devam eden ilişkiyi gösterir. Bu bir yelken yarışındaki bitiş çizgisine varma düellosuna benzer. Kazanç (K) çizgisi artıp azalırken fiyat çizgisi (F) altında ve üstünde zig-zag çizer. Kazanç şirket performansı hakkında gerçekleri yansıtırken fiyat ise Wall Street beklentilerinden oluşur. Her grafik, yatırımcıların şirketle ilgili algısı hakkında önemli şeyler açığa çıkartır.

500 büyük şirketin kazançlarını ve hisse fiyatlarını birlikte ölçen Standard & Poor’s 500 Endeks grafiği piyasadaki sisin büyük bir kısmını kaldırır. 1990 ve 1991 durgunluğunda kazançlar düşerken fiyat yükselişe geçmişti. Fiyat, kazançlardaki düşüşü görmezden geliyordu çünkü yatırımcılar 1992 başında yaşanacak olan toparlanmayı bekliyorlardı.

Yükselen fiyatı yakalayabilmek için kazancın 1991’den 1994’e kadar ikiye katlaması gerekti ki Wall Street’i şaşkına çevirerek bunu neredeyse başardı. Sadece 1994’te, fiyat sabit kalırken kazançlar %40 yükseldi. Sonra 1995’te %20 daha yükselerek iki senede toplam %65 çıkmış oldu. Kazançlardaki bu olağanüstü yükseliş 1995’te hisselerin fiyatlarındaki yükselişin de sebebi oldu.

Bu türde bir grafik okuma en çok ileride on tanesini verdiğim büyüme şirketlerinde işe yarar. Ayrıca çeşitlilik olsun diye döngüsel bir şirket olan General Motors’u da ekledim. Bir büyüme şirketini, kazançları istikrarlı şekilde yükselmesinden ve her sene kârını bir öncekine göre arttırmasından tanırsınız. Kazanç çizgisinden bir büyüme şirketini belirledikten sonra, hissenin kârına göre ucuz ya da pahalı olduğunu belirlemek için fiyat çizgisini takip edersiniz.

Aşırı pahalı büyüme şirketleri iki kat risk barındırır: Eğer kârlar çakılırsa, hisse fiyatları düşüşe geçer ve sonra kâr artsa bile, hisse fiyatı düşmeye devam edebilir ya da havanda su dövebilir. Eğer büyümeye gereğinden fazla para öderseniz risk/kazanç oranı büyük oranda aleyhinizedir. Grafikler bu tip durumları belirlemenize yarayabilir.

Aşağıda 11 şirketin grafiklerde anlattıkları hikâyeler bulunmakta (Çevirmen notu: Maalesef orijinal grafikler yok. Sadece açıklamaları var).

Abbott Labs, yükselen kazanç ve onun etrafında hareket eden fiyat ile tipik bir büyüme şirketi. 1987 ve 1991’de olduğu gibi birkaç yılda bir, yatırımcılar Abbott’un beklentisinden heyecan duyarak fiyatı yükseltirler bu da kazanç ile arasının epeyce açılmasına sebep olur. Hisseyi almak için en iyi zaman fiyatın tekrar kazanca tekrar yaklaştığında ya da 1993’te yaptığı gibi biraz altına geldiğindedir. İki çizgi birleştiğinde, şirketin büyüme oranının F/K oranına eşit olduğu anlamına gelir. Bu da gelecekteki büyümeye kelepir fiyata ortak olma imkanı sunar. Bugün, fiyatın kazançtan uzaklaştığını görüyoruz. Abbott iyi kâra rağmen iki yıl öncesi kadar ucuz değil.

Walgreen fiyatın çoğu zaman kazancın üstünde olduğu mükemmel bir eczane zinciri. Bu da yatırımcıların Walgreen’nin para kazanma hüneri konusunda çok emin olduklarını ve gelecekteki kâr artışı için yüksek fiyat ödemeyi kabul ettikleri anlamına geliyor.

Fiyat 1993 ve 1994’te yatay kaldı. Sadece fiyata bakan yatırımcılar şirkette bir şeylerin ters gittiğini düşünebilir. Fakat kâr artmayı sürdürdü böylece kâra odaklanan yatırımcılar şirketin gayet iyi gittiğini biliyorlardı. Sadece fiyat çok yükselmişti ki bu zaman zaman olur. Bu yönde hareket etmeye devam ediyor.

McDonalds, Warren Buffett’ın hisse aldığı haberleri ile tekrar manşetlerde. Ünlü yatırımcının riskin farkında olduğundan şüphe yok: McDonald’sın fiyat kazancı arasındaki fark 1987 Ekim’inde yaşanan çöküşten beri hiç bu kadar açılmamıştı. Yatırımcılar McDonalds’ın yurtdışında daha çok şube açarak kâr artışını hızlandıracağına güveniyorlar. Eğer McDonalds kâr artışını hızlandıramazsa, fiyatı potansiyel bir tehlike bekliyor.

Johnson & Johnson 1994 yılının Ocak ayında yapılan Barron Yuvarlak Masa toplantılarında önerilerimden biriydi.  Fiyatın kazancın altına nadir bir düşüş yaşadığını fark ettim ki bu genellikle kârlı bir durumdur. Sonrasında ne olduğunu görebilirsiniz. Fiyat döndü ve 40 dolardan 90 doların üzerine çıktı. Johnson & Johnson güçlü bir gelecek beklentisi olan mükemmel bir büyüme şirketi (benim de hissem var) fakat iki çizgi arasındaki boşluk çok açılmış durumda.

Wal-Mart yatırımcılarının kârın hızlıca artacağına dair beklentileri vardı bu yüzden şimdiye kadar fiyata büyük bir prim ödüyorlardı. Dolayısıyla iki çizgi arasındaki boşluk at oynatacak kadardı. 1992’ye geldiğimizde, fiyat firmanın tarihinde hiç olmadığı kadar kazançtan ayrıldı. Sonrasındaki üç yılda kazançlar neredeyse %50 artmasına rağmen fiyat yerinde saydı. Kazançlar azalsaydı hisseye ne olurdu siz düşünün.

Son zamanlarda Wal-Mart’ın F/K’sı düştü ve hisseyi 1992’dekinden daha az riskli hale getirdi. Bu koca devin geçmişteki yüksek büyümeyi sürdürmesi beklenemez fakat hisse daha düşük bir büyüme için fiyatlanmış durumda. 1996 kârına göre beklenen F/K’sı ortalama hisseye hemen hemen eşit durumda. Eğer Wal-Mart’ın mega-süpermarketleri başarılı olursa, gelecek 10 yılda kayda değer bir büyüme elde edebilir.

General Electric yatırımcıları GE’nin büyüme hızını arttıracağına dair her zaman inanç yoksunluğu çektikleri için fiyat her zaman kazanca yakın hareket etti, çoğu zaman da altına indi. Grafik bize şunu söylüyor: “GE Wal-Mart ya da McDonald’a yetişemez”. Yine GE istikrarlı şekilde ilerliyor ve kazanç da yükselişini sürdürüyor. Saddam Hüseyin, Çöl Fırtınası operasyonundan önce fiyatı güçlü şekilde aşağı çekerek bize alım fırsatı verdi.

Elektrik motorlarının ve diğer endüstri ürünlerinin lider üreticisi Emerson Electric durgunluğu hasarsız atlattı. Kazançlar 38 yıldır aralıksız artıyor. Wall Street’in Emerson’u nihayet güvenilir bir hızlı büyüme şirketi olarak fark ettiği 1991 yılındaki noktayı görebilirsiniz. Burada fiyat, kazanç çizgisini geçti ve o zamandan beri orada bulunuyor.

Bu yazıyı yazarken, Emerson hisse başı 80 dolardan satılıyordu fakat eğer piyasa şirketi güvenilmez bir yavaş büyüyen olarak algılamaya devam ederse, hisse aynı kârla 25 dolar daha düşük bir fiyat olan 55 dolardan işlem görebilir. 18 milyar dolarlık bir şirket yerine, Emerson 12 milyar dolarlık bir şirket olur. İşte gelecekteki büyümeye olan inanç hissedarların cebini bu kadar çok etkiler.

Cola-Cola’nın grafiği 1984-1989 arasında General Electric’e, 1988 sonrasında ise Wal-Mart’ınkine benziyor. Gazlı içecek şirketinin bayrak gemisi birden hızlandı ve Wal Street de bunu fark etti. Kazançlar artarken fiyat onun çok önünden giderek tehlikeli bir boşluk yarattı. 1992’nin başında grafiğe bakan herkes fiyatın yoldan çıktığını ve kazançların onu yakalaması gerektiğini görürler. Fiyat iki buçuk senedir hiçbir yere gitmezken kazançlar adım adım yükseldi. Son zamanlarda, fiyat tekrar zıpladı ve boşluk genişledi. Yatırımcılar bir kez daha Cola’nın kazanç artışını hızlandıracağı bahsine giriyor.

Hissenin ne kadar yükseleceğini kim bilebilir. Belki 100-120 dolara çıkacak ve pahalıdan oldukça pahalı olacak. Er ya da geç fiyat mantıklı seviyelere gelecek çünkü Cola şimdiden 195 ülkeye yayılmış durumda ve yükselen fiyatı desteklemek için bu fiyat kazanç daha ne kadar hızlı yükselebilir?

Automatic Data Processing Cola’dan daha istikrarlı bir büyüme şirketi. Şirketin kârı 34 yıldır her çeyrek çift haneli yükseliyor ve tek yaptığı diğer şirketlerin bordrolarını yönetmek. Fiyat ve kazancın kesiştiği 1989 ve 1990 yılında şirketi almak için muhteşem bir şans yakalamıştınız. Fakat o zamandan sonra iyimser yatırımcılar fiyatı yükseltti ve farkı açtı.

Philip Morris de Wall Street’in hiç saygı duymadığı bir başka büyüme şirketi. Şirketin fiyat çizgisi istikrarlı olarak kazancın altında seyrediyor ve bu da onu kronik olarak gerçek değerinden düşüğe satılan bir büyüme şirketi yapıyor. Yatırımcılar sürekli Philip Morris’in sigara tiryakilerinin açtıkları davalarda milyonlar kaybedeceğini düşünüyor.

Beklenenden daha düşüğe fiyatlamasana rağmen sürekli artan kazançtan dolayı şirket on yılda on kat yükseldi. Eğer Philip Morris kazanç büyümesini sürdürürse, Wall Street ne düşünürse düşünsün yatırımcıları para kazanacaktır. Dava tehdidi olmadan bu büyüme gücüyle şimdiki 90 dolarlık fiyatına göre 120 dolar eder.

Şimdi sıra General Motors’da. Bu grafiğin diğerleri ile neden uymadığını görüyor musunuz? Kazanç aşağı yukarı sallanıp duruyor. Bu, yolu fırtınanın yönü gibi belirsiz olan tipik bir döngüsel şirket örneğidir. 1984’ten 1989’a kadar, şirketin kazancı fiyatın çok üzerindeydi. Yine de fiyat kazancı hiç yakalayamadı çünkü yatırımcılar bu getirilerin süreceğini düşünmüyordu. Haklıydılar: 1990’dan 1992’ye kadar, kazanç grafik kağıdından aşağı düştü. GM milyarlar kaybediyordu. Bugün kazanç tekrar grafiğin tepesine çıktı fakat sürünen fiyata bakılırsa yatırımcılar orada kalacağına inanmıyor. GM giderleri kıstı ve faaliyetlerini yeniden düzenledi. Kazancın yükselmeye devam etme olasılığı var ve GM bir sonraki durgunluğa cebinde para ile girecek. Eğer bu olursa, yatırımcıların sonraki toparlanmada kazançları daha yüksekten değerleme imkanı var. Bu benim de sahip olduğum bir hisse.

Grafikler için bu kadar çok şey söyledikten sonra, bu feragatnameyi yayınlamam gerekiyor: Teknik analist ya da hareketleri okuyarak bir sonraki olayları tahmin eden bir okuyucu değilim. Grafikleri, takip ettiğim büyüme şirketlerindeki fırsatları bulmama yardım etmesi için kullanıyorum.

Grafiklerde her pahalı gözüktüklerinde, büyüme hisselerinizi satmanızı söyleyen son insan benim. Böyle yaparsanız uzun vadeli yatırımcı yerine piyasa zamanlayıcısı olursunuz. Fakat yatırım yapmak için ekstra paranız varsa ve en sevdiğiniz büyüme şirketinizin fiyatının kazancından çok uzaklaştığını görürseniz daha mantıklı hale gelene kadar alımı bekletebilirsiniz. Danışmanlar size “Yükselirken alın” diyebilir fakat grafikler bu yükselişin kötü olduğunu söyleyebilir.

Kendi grafiğini kendi yapmak isteyenler bunu 18.000 yatırım klübünün çatı organizasyonu olan National Association of Investors Corporation yardımıyla yapabilir. Ellerinde fiyat ve kazanç ölçüleri doğru hizalanmış grafik kağıtları bile var. Detaylar için 810-583-NAIC’i arayın.

Peter Lynch, John Rothchild ile birlikte Investor’s Edge’de yazıyor ve Fİdelity Magement and Research’ün başkan yardımcısı. Üçüncü kitapları Kazanmayı Öğren Simon &Schuster’den kısa süre önce piyasaya çıktı.

4 Yorum

  1. Ferhat demiş ki:

    Yiğit Bey, hbk geçen seneye göre yıllık örneğin %50 arttıysa ve FK %50 den daha az arttıysa bu durumda fiyat çizgisi kazanç çizgisinin altında kalmış ve iskonto var gibi diyebilir miyiz. Yazıyı bu şekilde anladım.

    Haziran 29, 2021
    Yanıtla
    • Lattedenborsaya demiş ki:

      Selamlar Ferhat Bey evet bunu uzun döneme yayınca böyle uzun vadeli bir grafik çıkıyor.

      10 yıllık 35 yıllık grafiklere bakarak üstad karar veriyor.

      Saygılar.

      Temmuz 3, 2021
  2. fatih demiş ki:

    merhaba Yiğit bey, yazılarınız yine ufuk açıcı. Bir süredir ben de bu ilişki ile ilgileniyorum. Özellikle de s&p bu kadar yükselmişken insan daha da dikkatli oluyor. Peki sizin fiyat ve kazancı aynı grafik üzerinde görebildiğiniz bir site var mı? TradingView dan bakıyorum ama istediğim görüntüyü tam olarak elde edemedim.

    Temmuz 4, 2021
    Yanıtla
    • Lattedenborsaya demiş ki:

      Selamlar,

      Maalesef ben de bulamadım ama derinlemesine de araştırmadım.

      Kendimiz yapmamız gerekebilir. Ya da grafik sağlayıcılardan rica edebiliriz.

      İyi Pazarlar dilerim:)

      Temmuz 4, 2021

Ferhat için bir cevap yazınCevabı iptal et

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.