Peter Lynch Makaleleri Serisi 27: Hisse Senedi Piyasasının En Çok Kazananları

Herkese selamlar.

Bu makalede Peter Lynch son 20 yılda en çok kazanan ya da kazanamayan şirketleri analiz ediyor. Bu konuda çok değerli bilgiler sunuyor.

Şu sözü ise özellikle hoşma gitti: “Ayrıca bir döngüsel şirketin en iyi getiri sunan şirketler arasına girecek kadar uzun süre iyi performans göstermesi de çok nadir bir durum. Döngüsel şirket tutup uyumaya giderek, 10 yıl sonra bolca ödüllendirilmeyi bekleyemezsiniz. En cömert ödüller büyüme hisselerinde ve özel durumlarda olur.“

Bazen ise çok kazandıranlar hiç beklenmedik yerlerde beliriverir.

Hadi Peter Lynch Makaleler serisinin bu yeni üyesine başlayalım.

Geçmiş 20 yılın en büyük başarıları bize ne söylüyor? Önemli olan şirkettir, şapşal…

Geçmişteki 10 yılda ya da ondan da önceki 10 yılda hisse senedi piyasasının en çok yükselen şirketlerinden neler öğrenebiliriz? İlk gözüme çarpan ünlü isimlerin azlığı: Coca-Cola, Gillette, Disney ve Wal-Mart’ın yanında PepsiCo ve Blockbuster Entertainment ortaya çıktı fakat bu ünlü şirketler azınlıkta kaldı. Wal-Mart ve Blockbuster kazançlı on yıllarına küçük ve tanınmayan şirketler olarak başladılar.

Küçük hisse senetlerinin büyük, büyüklerin ise daha küçük hareketler yaptığına yönelik herhangi bir şüphe varsa bile en çok kazananlar listesi buna bir son vermiş olmalı. Wall Street’in en iyi performans gösteren hisseleri aniden ortaya çıkmışlardır. Çoğu hiçbir zaman Fortune 500’e girememiştir. 20 yılın verisine baktığımızda sadece bir avuç kazanan şirketin Standard & Poor’s 500’e girdiğini görürüz.

Portföyünde 1.500 farklı hisse senedi bulunan biri olarak, bir kaçını bugün bile tanımıyorum. Bunların bazılarını nasıl kaçırdım? Mesela Nautica Enterprises neredeyse %9.000 yükselmiş. Genovese Eczaneleri? Whitehall Corp New Hampshire Bearings? Kim düşünebilirdi ki?

1973-83 arasında küçük şirketler o kadar iyi performans gösteriyordu ki en iyileri arasına girmek için 25 kat yükselmek gerekiyordu. Bu sırada, Dow Jones Sanayi Endeksi durağan bir performans göstererek 850 puandan 1248 puana yükselmişti. Birçok yatırım fonu yöneticisinin piyasanın üstünde getiri elde etmesine şaşmamalı: Ortalamanın üstündeki küçük şirketleri seçiyorlar ve muhteşem sonuçlar elde ediyorlardı. 

Son zamanlarda ise durum tersine döndü. Dow, 1258 puandan 3751 puana çıkarak üç kat artarken küçük şirketler biraz değer kaybetti. Bu sefer en çok kazanan şirketler listesine girebilmek için on kat artış yetiyordu. Yani 1980’lerde fon yöneticilerinin çoğunun endeksi birebir takip eden endeks fonları tarafından geçilmesine şaşmamalı.

Son yirmi yılın en çok kazananlar listesine baktığınızda (aşağıdaki listeden bulabilirsiniz), modern ABD ekonomisine bir bakış atabilir ve hangi yöne gittiğini görebilirsiniz. Disney ve Coke bunların arasındaki iki Dow şirketi. Top 100’ün içinde hiç alüminyum, maden ya da kimya şirketi yok ve sadece bir tane kağıt şirketi (Wausau), bir tane çelik şirketi (Worthington), küçük bir petrol şirketi (Holly) ve bir tane de lastik imalatçısı (Cooper) var. Döngüsel şirketleri bulmak için epey aramanız gerekiyor.

Peki bu bize ne anlatıyor? Evvela, artık cesur bir sanayi ulusu olmadığımız için sanayi yatırımlarından muhteşem getiriler elde edemiyoruz. Ayrıca bir döngüsel şirketin en iyi getiri sunan şirketler arasına girecek kadar uzun süre iyi performans göstermesi de çok nadir bir durum. Döngüsel şirket tutup uyumaya giderek, 10 yıl sonra bolca ödüllendirilmeyi bekleyemezsiniz. En cömert ödüller büyüme hisselerinde ve özel durumlarda olur.

Kanıtlarda da görüleceği gibi, muhteşem büyüme şirketleri sonsuz çeşitlilikte bulunuyor. Bu ne kadar tekrar edilse az gelir. Bankalar, S&L’ler, süpermarketler, biyoteknoloji şirketleri, halıcılar, sakız imalatçıları, tükenmez kalem üreticileri ve sağlık hizmeti veren şirketlerin hepsi Top 100’de bulunuyor. İçlerinde birkaç da kumarhane, hantal finans şirketi ve sigorta şirketi var.

At gözlüğü takan ve ağır kamu hizmeti şirketlerini, kötü havayolları sektörünü ya da sadece bir avuç çocuğa şeker satan şekerleme şirketini görmezden gelenler bazı büyük fırsatları kaçırıyorlar. Three Mile Island’ın sahibi General Public Utilities geçen on yılda %1.000 getiri elde ederek neredeyse en çok kazananlar listesine giriyordu. Kötü Havayolu sektörü? Birçok insan bu dağınıklığa 1 kuruş bile yatırmamanız gerektiğini söyler. Yine de iyi getiri elde edilen üç tanesi var: Comair, Atlantic Southeast ve Southwest. Son ikisi ise en çok kazandıran şirketler listesinin başlarında yer alıyor. Southwest’in hissedarları 1972’ten 1983’e kadar %12.000 getiri elde ettiler.

Eğer muhteşem bir endüstrideki iyi bir şirkete yatırım yapmakla, kötü bir endüstrideki muhteşem bir şirkete yatırım yapmak arasında kalırsam, her zaman kötü endüstrideki muhteşem şirketi seçerim. İyi yönetim, güçlü bilanço ve mantıklı bir harekât planı birçok engeli aşabilir fakat eğer zayıf bir yönetiminiz, kötü bir bilançonuz ve yanlış bir harekat planınız varsa dünyanın en muhteşem endüstrisi de sizi kurtaramaz. Bu ay yatırım sloganım budur: Önemli olan şirkettir, şapşal…

Kazananlar listesindeki bankaları fark ettiniz mi? Saydığıma göre 11 tane. 1983-1993 arası bazı bankalar için çok iyiyken bazıları için de çok kötü geçti. S&Ller’de; fiyaskolar ve iflaslar çokça bulunuyordu fakat faizlerdeki büyük düşüş ve uysal bir Merkez Bankası, bu bankaların kâr rekoru kırmasına yardım etti. Bundan kimin en çok yararlandığına bakın. En çok kazandıranlar listesinde Citicorp ya da J.P. Morgan’ı göremezsiniz. Onun yerine River Forest Bancorp, Trustco Bancorp of New York ve bir çift gizli S&L olan Ithaca’dan Tompkins Country Trust Co ve Tennessee’den National Commerce Bancorp’u görürsünüz. Başarısını kanıtlamış Dow hisseleri alıp da arka bahçelerindeki Tompkins Country Trust’ı kaçıran Ithicanlıları düşünün.

Perakendeciler iki listede de geniş yer tuttular: Gap, Blockbuster, Home Depot, Bombay Co., Circuit City ve Heiling-Meyers (mobilya satıcısı), Wal-Mart, Mac Frugal’s Bargains Closeouts, the Limited, Charming Shoppes, Dunkin’ Donuts, Hechinger, Pep Boys – Mannt Moe & Jack, Tandy (Radio Shack)’in sahibi ve Service Merchandise.

Perakendecilere her zaman düşkünümdür (bu bir sır değil) ve onları en çok kazananlar listesinde görmek beni şaşırtmadı. Perakendeciliği takip etmek kolaydır ve başka bölgelere yayılma kaabiliyetlerinden dolayı muhteşem kâr artış potansiyeline sahiptirler. Bir şirketin yapması gereken tek şey başarılı bir mağazayı kopyalamaktır. Pomona’da satan bir ürünün Phoenix’te ve Peoria’da satma şansı oldukça yüksektir. Bu arada, biri fikri geliştirir ve Philadelphia’da daha iyi bir mağaza açarsa ne olur ki? Yeni rakipler Pomona’da mağaza açmadıktan sonra sizi rahatsız edemez ve bu bir ömür boyu gerçekleşmeyebilir.

Perakendecileri takip ederken, rakiplerin geldiğini görebilirsiniz ve şirketin her köşe başında ya da AVM’de mağaza açarak doygunluk noktasına ulaştığını fark edebilirsiniz. Bu hisseyi satmayı düşünmek için doğru zamandır fakat bu noktaya erişmeden önce başarılı bir mağaza zinciri satışlarını, kârını üssel olarak katlayabilir. Bu tekrar tekrar olur.

Ayrı ayrı iki on yılda da Top 100’e girmeyi başarmış iki firma olması size bir şeyler anlatır. Hızlı büyüyen şirketlerin bunu sonsuza kadar sürdürmesini bekleyemezsiniz. Eninde sonunda, hepimiz gibi orta yaşlarına girerler ve şevklerini kaybederler. Engellerle karşılaşırlar.

Fakat bu size aynı zamanda iki listede bulunan perakendeci Circuit City ve perakendecilere ürün satan Hasbro hakkında da bir şeyler söyler. Başarılı perakendeciler çok dayanıklıdır. İnsanların düşündüklerinden çok daha uzun süre büyüyebilirler. Eğer Amerika’da yer kalmadıysa McDonald’s, Coke, PepsiCo ve Toys ‘R’ Us’ın yaptığı gibi deniz aşırı ülkelere giderler. McDonald’s bu listede yok fakat 25 senede 100 kat artan mükemmel bir şirket.

İki listede de E-Systems, Pnuemo Corp, Matrix and Teledyne, Scimed ve Gentex, EDO ve Biomet, Amgen and Alpha gibi yüksek teknoloji şirketlerinin isimler yok. Geriye dönüp baktığımda, bu hisselere sahip olmak güzel olabilirdi fakat benim tavsiyem şudur: Eğer ne anlama geldiğini bilmiyorsanız, paranızı oraya yatırmayın. Neden Wringley’s ya da Tootsie Roll’da daha iyi performans göstermek varken Biomed’de şansınızı deneyeceksiniz.

Aralarında biyoteknoloji, yüksek teknoloji ve bilim labarotuarlarının arasında bir tane bile bilgisayar şirketinin olmadığını fark ettiniz mi? Bilgisayar parçaları var, destek hizmetleri var, yazılım ve çip sektörü de temsil ediliyor fakat ne IBM, Digital ne de Compaq ya da Apple var. Bu da gözde bir sektörün tedarikçilerinin, birbirini tekmelemekle meşgul olan ana sektör oyuncularına göre daha iyi performans gösterdiklerinin bir başka örneği olarak duruyor. 

Sonunda, bu listenin en güzel tarafı Wall Street’in herkese eşit fırsat sunduğunu kanıtlamasıdır. Küçük şirketler mütevazi şartlardan gelerek en tepeye tırmanabilir ve istihdam ve servet yaratarak herkes için daha iyi bir dünya yaratılabilir. Hangi yaşlı şirket listede? AT&T değil de LDDS Communications. Kazanan havayolları da yukarıda bahsedilen üç bölgesel taşıyıcı.

Yine Harito Alger etkisi – küçük şirketler büyük şirketlerin işçi çıkararak yarattığı boşluğu dolduruyorlar. Sadece 1980’lerde ABD’de 2.1 milyon küçük şirket kuruldu. Her biri ortalama 10 işçi çalıştırıyor ve bu da 21 milyon yeni iş demek!

Avrupa’da da küçük şirketler var ama sayısı bizimkinin yanına yaklaşamaz ki bu da Avrupa’daki durgunluğun neden bizimkinden daha uzun sürdüğünü açıklıyor. Küçük şirketler bizim en büyük ulusal varlığımız olabilir. En muhteşem yatırımlarımız oldukları konusunda şüphe yok.

Peter Lynch Investor’s Edge köşesinde aylık olarak yazmaktadır. 1977-1990 arasındaki 15 yıllık periyotta en iyi performans gösteren Magellan Fonu’nu yönetti. Şimdi ise Fidelity Management ve Research Co’nun başkan yardımcılığını yapıyor. Son kitabı Borsayı Yenmek, Simon &Shcuster’den çıktı.

Tablo: Hisse Senedi Piyasasının En Çok Kazananları

Bu tablo Peter Lynch tarafından yazılan “Hisse Senedi Piyasasının En Çok Kazananları” isimli yazının ekidir. Listeler temettüler tekrar yatırıma yönlendirildiğinde 1983-1993 ve 1973-1983 arasında en çok getiriyi elde etmiş 100 hisse senedini gösterir.

(Not: Tabloyu bilgisayarınızda daha iyi okumak için, Courier gibi eş aralıklı bir yazı tipi kullanabilirsiniz. Eş aralıklı yazı kullandığınızda satırlar düzgün sıralanır.)

İLK 100 HİSSE

1983’ten 1993’e ve 1973’ten 1983’e

Franklin Resources Key Pharmaceuticals 2. Nautica Enterprises Pulte Corp. 3. LDDS Communications Plenum Publishing 4. Blockbuster Entertainment Southwest Airlines 5. Unico American SCI Systems 6. Capitol Transamerica Kroy Inc. 7. Amgen Comdisco 8. International Game Tech Mac Frugal’s Bargains 9. U.S. Healthcare The Limited 10. Molecular Biosystems Manor Care Inc. 11. Atlantic Southeast Air Charter Medical 12. The Gap National Education Corp. 13. Keane Inc. Resorts International 14. Mark IV Industries Metromedia Inc. 15. Bridgford Foods Corp. A.G. Edwards & Sons 16. Shaw Industries Loral Corp. 17. Superior Industries Mirage Resorts 18. Irwin Financial Corp. Gerber Scientific 19. Gentex Corp. United Artists Ent.-CIA 20. Tyson Foods Inc. Pneumo Corp. 21. Mexico Fund Galen Health Care Inc. 22. Crown Crafts Inc. Matrix Corp. 23. SCIMED Life Systems TSX Corp. 24. Holly Corp. E-Systems Inc. 25. Crompton & Knowles United Industrial Corp. 26. Stewart & Stevenson Svcs. Bruno’s Inc. 27. Wm. Wrigley Jr. Co. SCOPE Industries 28. Associated Communications Coachmen Industries 29. River Forest Bancorp Circuit City Stores 30. Jones Spacelink Limited Forest Laboratories 31. Allcity Insurance Co. Optical Radiation Corp. 32. ABS Industries Inc. Zero Corp. 33. McClain Industries Inc. Financial Corp. of America 34. Tootsie Roll Industries Pandick Inc. 35. Danaher Corp. SCOA Industries 36. Wausau Paper Mills Co. Ames Department Stores 37. Ballard Medical Products Community Psychiatric Centers 38. Smithfield Foods Inc. National Convenience Stores 39. CUC International LIN Broadcasting Co. 40. Home Depot Care Corp. 41. Frozen Food Express Ind. Pall Corp. 42. Mylan Laboratories Wal-Mart Stores 43. Total System Services Tele-Communications Inc. 44. National Penn Bancshares Chris-Craft Industries 45. Cracker Barrel Old Country Pacific Scientific 46. Paychex Inc. Teledyne Inc. 47. Walt Disney Co. Worthington Industries 48. Paxar Corp. Espey Mfg & Electronics 49. Natl. Commerce Bancorp/TN MEI Corp 50. Trustco Bancorp/NY Tandy Corp. 51. Leucadia National Corp. Food Lion Inc. 52. Falcon Products Inc. Michigan Sugar 53. Tompkins Country Trust Dean Foods Co. 54. Century Telephone Ent. Fay’s Inc. 55. Andrea Electronics Corp. Adams Russell 56. Circus Circus Enterprises Flight Safety International 57. Equitable of Iowa Cos. Analog Devices 58. Cooper Tire & Rubber Service Merchandise 59. Biomet Inc. Postal Instant Press 60. Comcast Corp. Charming Shoppes 61. Total-Tel U.S.A. Comm. Dreyfus Corp. 62. Bic Corp. O’Sullivan Corp. 63. Clayton Homes Inc. Advanced Micro Devices 64. Newell Co. Logicon Inc. 65. Arnold Industries Alpha Industries 66. Bombay Company Inc. Dynamics Corp. of America 67. Johnston Ind.-Del EDO Corp. 68. Modine Mfg. Co. Bairnco Corp. 69. Vornado Realty Trust Applied Data Research Inc. 70. Gillette Co. Anixter Bros Inc. 71. The Progressive Corp. G. Heileman Brewing Co. 72. Coca-Cola Co. Dunkin’ Donuts 73. Financial Inds. Corp. Barry Wright Corp 74. Computer Associates Herman Miller Inc. 75. Comair Holdings Guilford Mills Inc. 76. Hasbro Inc. Russell Corp. 77. Harlyn Products Luby’s Cafeterias Inc. 78. Circuit City Stores National Medical Enterprises 79. Telephone & Data Systems AEL Industries 80. PepsiCo Inc. Bob Evans Farms 81. Juno Lighting Genovese Drug Stores 82. Berkshire Hathaway Whitehall Corp. 83. Nature’s Sunshine Products GCA Corp. 84. St. Jude Medical United Cable Television 85. Heilig-Meyers Co. Hasbro Inc. 86. Bemis Co. Thomas Nelson Inc. 87. Olsten Corp. Pep Boys- Manny Moe & Jack 88. Myers Industries New Hampshire Ball Bearings 89. Uniflex Inc. Sensormatic Electronics 90. Rowe Furniture W.A. Krueger Co. 91. Boston Bancorp Esquire Inc. 92. Washington Mutual Svgs Timeplex Inc. 93. Fannie Mae Veeco Instruments 94. Jacobs Engineering Group John Blair & Co. 95. First Financial Management Computervision Corp. 96. A. Schulman Inc. Lockheed Corp. 97. First Financial/Wisconsin Apogee Enterprises 98. Fifth Third Bancorp Butler Intl Inc. 99. Sealed Air Corp Hechinger Co. 100. First Empire State Corp. Subaru of America.

Kaynak: S&P; Compustat Services, Inc.