Wall Street’in En Bilge Adamı

Herkese selamlar.

Okumalar sırasında Charles Ellis isminde Amerikalı bir yatırımcı ile tanıştım.

Onu tanıtan 1975 yılında kaleme aldığı “Loser’s Game” isimli makalesi. Howard Marks ta kitabında bol bol bu makaleden bahsediyor.

Ünlü yatırımcının ayrıca Türkçe’ye çevrilmeyen “Winning the Loser’s Game” isimli bir kitabı daha var.

Biraz daha derine inerken de bir gazetedeki röportajına rast geldim. Hoşuma gittiği için de çevireyim dedim. Hem bu piyasadan da biraz uzaklaşmış oluruz.

Yazarın yatırım yaparken başarılı olmanın yollarını anlattığı son bölümü özellikle incelemenizi öneririm.

Hadi başlayalım.

Hisse senetlerinden zengin olmak çok basit diyor Charles Ellis. İşte böyle:

Ne zaman hisse senedi piyasası çıldırsa sizi sakin ve sarsılmaz bir hale getirecek acısız bir iğne vurulabileceğinizi düşünün. Bu ilacı düzenli olarak aldığınızda zengin olacağınızı hayal edin. Charles D. Ellis ile kahvaltı ederek, nasihat denilen bu harika ilaçtan bir doz aldım. Geçen sene piyasada yaşanan kıyımdan sonra bile bana verdiği bu doz sayesinde kendimi yatırımcı olarak hiç bu kadar iyimser hissetmemiştim.

Şu an 63 yaşında olan Ellis’in 40 yıllık yatırım geçmişi var. 1960’larda Rockefeller ailesinin servetini yönetmesine yardımcı olan ünlü yatırımcı daha sonra Goldman Sach, Fidelity ve T. Rowe Price gibi bir çok kuruma danışmanlık yapan Wall Street’in en iyi danışmanlık firması Greenwich Associates’i kurdu. Şu anda 10 milyar dolarlık büyüklüğü olan Yale Bağış Fonu’nu yönetiyor. Ellis ayrıca “The Loser’s game (Vanguard’ın kurucusu Jack Bogle’ın bireysel yatırımcılar için ilk endeks fonunu kurmasına ilham veren makale), Investment Policy isimli yayınları var. (1998’de ismi Winning the Loser’s Game” olarak değişti. Ben de revize edilen versiyonunun düzenlenmesine ücretsiz yardımcı oldum). Yeni kitabı Wall Street People’da da geçen yüzyılın ünlü yatırımcılarını inceliyor.

Hafif yağmurun çiselediği bir Nisan sabahında Ellis ile Manhattan’daki Yale Club’da oturduk. Birkaç bardak sade kahve ve kendi sınırsız zihinsel enerjisi ile bana bir buçuk saat gibi gelen bir süre sohbet ettik. Fakat dışarıya adımımı atmam ve yağmurun yüzüme vurması ile birlikte neredeyse 5 saat konuştuğumuzun farkına vardım.

Soru: Sık sık uzun vadeli yatırımcıların hisse senetleri fiyatları yükselince değil düşünce sevinmeleri gerektiğini söylüyorsunuz. Neden?

Cevap: Bir şey aldığınız zaman daha pahalıya almak yerine daha ucuza almak istemez misiniz? Hisse senetlerinin fiyatının düşmesi nasıl olur da uzun vadeli yatırımcılar için iyi haber olmasın? Çok cesur olmanız gereken az sayıda zaman vardır ve tarih bize gösteriyor ki bu en çok korktuğunuz zamanlara denk gelir. Fakat siz o zamanlarda aksine şöyle demelisiniz: “Bugün birinci kalite kelepir hisseler var ve alım yapmalıyım.”

Soru: Bunu söylemek yapmaktan daha kolay.  

Cevap: 1963’te Wertheim &Co.’da eğitim programındaydım ve firmanın kıdemli ortağı J.K. Klingenstein konuk konuşmacı olarak geldi. Çıkmak üzereyken eğitimdeki arkadaşlardan biri “Mr. Klingenstein, siz zenginsiniz. Nasıl sizin gibi zengin olabiliriz?” diye sordu. Herkes utanmıştı fakat J.K. belli ki mutlu değildi. Fakat sonra yüzü yumuşadı ve soruyu çok ciddiye aldığını görebiliyordunuz. Wall Street’teki öğrendiği her şeyi toparlamaya çalışıyor gibiydi. İçinde bulunduğumuz oda bir mezar kadar sessizdi ve sonunda Mr. Klingenstein tatlı bir şekilde “Kaybetmeyerek” dedi. Sonra ayağa kalktı ve odayı terk etti. O anı hiç unutmadım. Yatırımcılar da tam bu noktaya çok dikkat etmeli: Kaybetmeyin. Hata yapmayın. Bunlar çok pahalıya mal olur. Yatırımdaki değerin büyük çoğunluğu küçük, özel ve ıstırap dolu tecrübeler sonucu olur. Bunlar ne konuşulur ne de kaydedilir çünkü insanlar asla yapmamaları gereken şeyler yaparlar.

Soru: Para kaybedebileceğimiz için hisse senedi piyasasından uzak durmamız gerektiğini söylemiyorsunuz herhalde?

Cevap:  Kaybetmenin anlamı bu değil. Yatırımda kaybetmek mümkün olan en kötü zamanlarda yani en rasyonel olmanız gereken yerde duygularınızla kaderinizi belirleyen kararlar almanızdır.

Kazanmak için çok fazla çaba harcamak sonunda kaybetmenize sebep olur. Indianapolis 500’ü kazanmak için ilk önce Indianapolis’i bitirmeniz gerekir. Bu da bir daire etrafında 500 tur dönüp durmak anlamına gelir. Eğer sadece bir turda kendinizi fazla zorlarsanız, yarışı bitiremezsiniz. Amerika’nın en zengin insanlarının listelendiği Forbes 400 listesini düşünün. Listedeki devir daim inanılmazdır. Birçok servet daha fazlasını istedikleri için zorlayanlar tarafından heba edilmiştir.

Hızla yükselen bir piyasada, ne kadar hızlı trade ederseniz o kadar iyi performans gösterirsiniz ve bu da Tanrının yok edeceklerini önce kendilerine güvendirdiği gerçeğini unutturur. Bu yüzden hava dalışında ölenler genellikle acemiler değildir ve araba kazalarının çoğu evin birkaç kilometre yakınında olur. İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetlerinde yatırımcıların hatırlaması gereken bir söz vardır: Yaşlı pilotlar vardır, gözü pek pilotlar vardır fakat hem yaşlı hem gözü pek pilot bulunmaz.

Soru: Peki neden çoğumuz sadece piyasayı geçmekle yetinmeyip çok daha fazlasında ısrar ediyor?

Cevap: Çünkü bizler insanız. Şimdiki gelişmiş toplumumuzda bile büyüye karşı tuhaf bir inanç var. Umut ölümcül şekilde tecrübeye karşı galip gelir.

Soru: Danışman olarak, bağış ve yatırım fonlarını resmi bir “yatırım politikası” oluşturup sürdürmeleri için teşvik ettiniz. Bu nedir ve hepimizin olmalı mı?

Cevap: Bu belge yatırımcı olarak neye inandığınızı gösteren ve piyasada tanıdığınız herkes heyecandan yerinde duramazken ya da ölümüne korkarken tutunduğunuz yazılı bir belgedir. Bir ara, sürecin sürekli devam ettiği bir kimya fabrikası, kurabiye üreticisi ya da diş macunu yapan bir yere gidin. Her şey mükemmel şekilde tekrar eder, otomatiktir ve kesinlikle yerli yerindedir. Eğer ilginç bir şey bulursanız, yanlış giden bir şey buldunuz demektir.

Yatırım da sürekli bir süreçtir ve ilginç olmasına gerek yoktur. Bir sorumluluktur. Eğer heyecan aradığınız için hisse senedi piyasasına gelirseniz eninde sonunda kaybedersiniz. Hisse senedi piyasasının oyun olduğunu düşünen herkes, kadın, erkek ya da çocuk kaybeder. Bu yüzden, yatırım politikasının amacı basitçe devam eden sürecin hiçbir zaman bozulmamasıdır.

80 yaşına geldiğinizi ve geçmişte paranızı akıllıca değerlendirip değerlendirmediğinizi düşündüğünüzü hayal edin. “Hem iyi hem de kötü zamanlarda kendime güvenerek nasıl yatırım yaparım?” diye sorun. Sonra da tek parça kağıdın ön yüzüne ne zaman para koyacağınızı, nasıl ve neden parayı dışarı çıkaracağınızı yazın. Çoğumuz için bu plan endeks fonu alıp başka hiçbir şey yapmamaktır. İyi niyetli ihmal başarılı uzun vadeli yatırımın anahtarıdır. Eğer yatırım politikanızı değiştirirseniz, büyük ihtimalle yanılırsınız; eğer aciliyet duygusu ile değiştirirseniz kesin yanılırsınız.

Soru: Neden endeks fonları?

Cevap: Profesyonel bir futbol maçı izleyin. Kesin olarak oyuncuların sizden daha güçlü, hızlı ve acıya dayanıklı olduklarını söyleyebilirsiniz. “Bu adamlara karşı oynamak istemem” dersiniz. Doğrusu hisse senedi piyasasındaki hacmin %90’ını kurumsal şirketler yapar ve bunun yarısı da bu işe kendini adayan, çok iyi hazırlanan dünyanın en büyük yatırım firmalarında çalışan akıllı züppeler tarafından yapılır. Biliyor musunuz? Bunlara karşı ben de oynamak istemezdim.

Fakat onlara karşı oynamam gerekmiyor. Onları endeks fonu alarak yanımda çalıştırabilirim. Sonra da hepsi benim için bedavaya çalışır çünkü hisse senedi piyasası, piyasadaki tüm yatırımcıların ortak yargısını yansıtır. Çoğu zaman bu fiyatlar aşağı yukarı doğrudur yani genellikle onların aksini düşünürseniz yanılırsınız.  Ücret ve komisyonları da ekleyin (vergiden bahsetmeye bile gerek yok). Ortalamadan %20 daha fazla kazanmalısınız ki ancak endeks fonunun ücret ve komisyondan sonraki tutarına yetişebilirsiniz.

Teker teker hisse senedi seçmek kaybedilecek bir oyundur fakat Wall Street sevdalıları bunu yaparken kazanabileceğiniz algısını yaratır.

Soru: Endekse yatırım yapmayan yatırımcılar fon seçerken nelere dikkat etmeli?

Cevap: Eğer evli kalmaya hazır değilseniz evlenmemelisiniz. Aktif olarak yönetilen bir fon tercih edecekseniz de birkaç kötü yıl yaşasa da paranızı eninde sonunda ikiye katlamak konusunda bir şüphenizin olmadığı birine yatırım. Eğer bunu yapmazsanız hata yaparsınız. Çünkü mutlaka birkaç kötü yıl yaşayacaktır. Bunu garanti edebilirim. Her iyi yönetici bunu yapar.

Soru: Peki yatırımcı fon yöneticisinde neyi aramalı?

Cevap: Olağanüstü derecede yetenekli yatırımcıların bilgiye ulaşmasına ve iyi sonuçlar elde etmek için onu mantıklı şekilde kullanmasına yardım edecek bir organizasyon bulmalısınız. Sadece yeni ve orijinal fikirlerden olağanüstü getiriler elde edebilirsiniz çünkü bilinen fikirler zaten fiyatın içine girmiştir. Bu yüzden az hareket eden, uzun vadeli düşünen ve eşitlik ortamının hakim olduğu bir fon şirketi seçmelisiniz.

Soru: Amerikan Fonları yöneten Capital Group’tan mı bahsediyorsunuz?

Cevap: Kimse bu kadar uzun süre istikrarlı şekilde mükemmel değildi.

Soru: Yatırımcıların başarılı olmasının üç yolu olduğunu söylemiştiniz. Bunlar nelerdir?

Cevap: Akıl yoluyla, fiziki olarak ya da duygusal olarak başarılı olabilirsiniz. Akıl ile olanı hepimizin başarmak istediği şeydir: O kadar akıllıyızdır ki olayları diğer tüm yatırımcılardan daha ilerisini daha açık bir şekilde görürüz. Bu grubun en seçkin örneği Warren Buffett’tır. Fakat onun gibi insanlar oldukça nadir bulunur.

Fiziksel olarak bunu başarmanın yolu ise daha çok çalışmak, şafakta başlayıp gece yarısına kadar uğraşmak, eve araştırma raporları dolu bir çanta ile gitmek ve hafta sonu dahil çalışmaktır. Wall Street’te en popüler yöntem budur ve neredeyse herkes bunu dener. Bazıları için de bu yöntem işe yarar. Bu yöntemle başarılı olan çok fazla kişi olduğunu söyleyemem ama bu yöntemin başarılı olduğunu düşünüyorlardır yoksa o kadar çok insan bunu denemezdi.

Yatırımcı olarak başarılı olmanın üçüncü yolu ise duygusal olarak zordur. Bütün ayartıcılığı ile Bay Piyasa geldiğinde, ne olursa olsun ona kesin olarak hiç ilgi göstermemelisiniz. Duygularınızı kontrol etmelisiniz ki çoğu durumda en iyi şey hiçbir şey yapmamaktır. Eğer duygularınızı kontrol edemiyorsanız bu yangının içine içi patlayıcı dolu bir çanta ile yürümeye benzer.

Akıl yolu ile başarılı olacak kadar zeki değilim. Fiziksel yolla başarılı olacak kadar da çok çalışamam. Fakat duygusal olarak zor olan yol için çok az zaman ayırmalıyım ve hiçbir akıl ya da fiziki maliyeti de yok. İstatiksel olarak, toplumun tamamının nasıl yatırım yaptığına baktığımızda çoğunun duygusal olarak zor olan yolu sevmediğini görüyoruz. Yine de yıldan yıla bunu deneyen sayısı artıyor çünkü endeks fonlarına yatırılan para artıyor. Duygusal yol benim bildiğim tek güvenilir yol.

Soru: Bu ayı piyasası ne zaman bitecek?

Cevap: Rhett’in Scarlett’e dediği gibi: “Açıkçası bu hiç umurumda değil.“ Buna cevap vermek için kendinizi kandırmalı ya da tescilli deli olmalısınız. Yine de cevabın bir önemi yok. Eğer ticari bir ağaç çiftliğiniz olsa her gün ağaçlar ne kadar büyümüş diye bakar mısınız? Kaç kişi bu yıl, bu ay, bu hafta ya da bugün başarılı olmak için yatırım yapar? Birçok kişinin zaman ufku sandıklarından çok daha uzundur – 50 yıl ya da daha fazla. Bütün hayatları boyunca başarılı olmak için yatırım yapmalılar ya da bunu hayatlarının ötesine de taşımalılar çünkü yaptıkları yatırımın bir kısmı onlar öldükten sonra çocuklarına kalacak.

Okuduğunuz için çok teşekkür ederim.

Saygılar.

Yazının Youtube Seslendirmesi

7 Yorum

  1. İsa ünal demiş ki:

    Teşekkürler Yiğit bey bizlerle böyle güzel yazılar paylaştığın için. Zamanlama da tam yerinde istifade ettik

    Kasım 24, 2021
    Yanıtla
    • Lattedenborsaya demiş ki:

      Selamlar İsa Bey,

      Faydalı olduysa ne mutlu bana:)

      Kasım 24, 2021
  2. Özcan Akpınar demiş ki:

    Teşekkūrler Yiģit Bey, keyifle okudum. Blogunuz yatırımcılara ışık saçıyor, yatirima ilk başladigimdan beri hem yayınlarinizdan hem videolarinizdan istifade ettim, emeklerinize sağlık.

    Kasım 25, 2021
    Yanıtla
    • Lattedenborsaya demiş ki:

      Selamlar Özcan Bey,

      Bu yorumlar beni o kadar mutlu ediyor ki anlatamam. Harcadığım zamanın boşa gitmediğini görmek yeterli. Umarım hedeflerimize ulaşırız.

      Saygılar.

      Kasım 25, 2021
  3. Bahadır demiş ki:

    Merhaba Yiğit Bey,
    Yaklaşık 1 yıldır takipteyim sizi, geçmişten başlayarak okumaya devam ediyorum yazılarınızı.
    Uzun vadeli yatırıma karar verdiğimden beri 7.ay geçti, yolumuz uzun, o yüzden fiyatların düşük kalması ve lot sayılarını artırmaya izin vermesi beni daha mutlu ediyor açıkcası, fiyatlar yükselince bir yanım üzülüyor artık 🙂

    Yeni yazılarınızı merakla beklemedeyim, umarım gelecek iyi şeyler getirir hepimiz için.

    Kasım 25, 2021
    Yanıtla
  4. Mehmet07 demiş ki:

    Teşekkürler hocam eline emeğine sağlık

    Aralık 3, 2021
    Yanıtla

Özcan Akpınar için bir cevap yazınCevabı iptal et

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.