Peter Lynch Makaleleri Serisi 8: Döngüsel Şirketlerde Alım Zamanı mı?

Herkese selamlar.

Peter Lynch’in köşe yazılarını okumak bana ayrı bir keyif veriyor.

Her ne kadar yıllar önce yazılmış olsalar da güncelliğini hiç yitirmiyorlar. Adeta ünlü yatırımcıdan beş dakikalık bir ders almış gibi oluyorsunuz.

Bu yazıda Peter Lynch, döngüsel şirketleri tanımlıyor ve nasıl yatırım yatırım yapılması gerektiğinden bahsediyor.

Motto da şu: Keser döner sap döner, gün gelir hesap döner.

Hadi Peter Lycnh’in Worth Magazine için yazdığı 8. yazı ile çevirilere devam edelim.

Keser Döner Sap Döner…

Magellan’ın başarısının sırlarından bir tanesi de 80’lerin başında döngüsel sektörlere yaptığı yatırımlardı. Yeniden döngüselleri almanın zamanı geldi mi?

Magellan’dayken 1981-1982 ekonomik durgunluğunda döngüsel şirketlere yüklendim. Bu strateji Magellan’ın başarı sırlarından bir tanesiydi. Bana öyle geliyor ki, şimdi de döngüsel şirketlerin iyi performans gösterecekleri benzer bir durumda olabiliriz.

Hisse senedi piyasası 40 yıldan beridir hiç olmadığı kadar dar bir banta sıkışmış durumdayken, döngüsel şirketlerde ilginç hareketler görmeye başladık bile. “Görmek” belki de yanlış kelimedir çünkü birçok insan biz durgunluktan çıkarken iyileşmeyi görememiş gibi görünüyor.

Muhteşem bir on yıl olan 80’lerin sonunda tüketici ürünleri büyüme şirketleri (Merck, Gillette, Coca Cola, Wal-Mart, Home Depot) yükselmeye devam ederken, döngüsel şirketler zayıflamaya başladı fakat bu sonsuza kadar süremezdi. Wall Street’te, 1991’de büyüme hisselerinden de bildiğimiz gibi, bugün yükselen yarın düşebilir. Bu sırada döngüsel şirketlerin yükselmesinin zamanı gelmişti.

Beklendiği gibi, 1992 yılında, S&P 500 ortalama %4,5 yükselirken Morgan Stanley’in Döngüsel Şirket Endeks’indeki 30 şirket ortalama %23 getiri elde etti. 1993’ün ilk yarısında, döngüseller bir kez daha ortalama hisse senetlerini geride bıraktı. Bunların içinde getiri lideri, fiyatını 1990 dibinden üçe katlayan, ulaşım sektörüne plastik ve kauçuk aletler yapan Standard Products şirketiydi.

Duymayanlar için, döngüsel şirketler iyi zamanlarda büyüyen, kötü zamanlarda ise zarar gören şirketlerdir. Bunun sebebi de tüketicilerin nakde sıkıştıklarında almayı erteledikleri pahalı ya da lüks ürünler üretmeleri ya da satmalarıdır. Tüketiciler ne olursa olsun deodorant, diş ipi, Big Mac ve ağrı kesici almayı sürdürürler bu yüzden de eczaneler ve hızlı yemek restoranları döngüsel değildir.

İnsanların aklına döngüsel deyince daha çok, demir çelik, alüminyum ve otomotiv sanayi devleri gelir. Fakat sanayi devleri artık 1950’lerde olduğu gibi finansal ortamı işgal etmiyorlar. Wall Street ahalisi Dow Jones Sanayi endeksini pek de alışılmadık sanayi şirketleri olan McDonald’s ve Disney gibi şirketlerle doldurmak zorunda kaldılar. Eğer insanlar McDonald’sın Dow Jones Sanayi Endeksinde olduğunu fark ederlerse, Big Mac eskisi kadar popüler olmayabilir.

Bacası tüten döngüseller sayı olarak azalsa da, öyle olarak kabul edilmese de başka türlü döngüsel şirketler de var. Ekonomi güçlüyken daha yüksek fiyata daha çok oda satıldığı için oteller döngüseldir. Pahalı restorantlar da, durgunluk kırıntısı gördüklerinde mahalledeki küçük lokantaya kaçan zenginlere hizmet verdikleri için döngüseldir.

Makinecilik, müteahhitlik, beyaz eşya ve mobilya sektörü de döngüseldir. IBM de, ana bilgisayar en önemli ürünü olduğundan beri döngüseldir. Atık yönetimi şirketleri de döngüseldir ve birkaç yıl önce bu şirketler çok cazip olmalarına rağmen ne yazık ki yatırımcılar bunu fark edemediler. Birçoğu yanlış zamanda aldı ve durgunluk zamanı bu şirketlerin dayak yediklerine şahit oldu. İşletmeler yavaşlayınca temizleyecek daha az atık olur.

Mağazaların satacak bir şey olmadığında, bunları göndermek için karton kutuya da ihtiyaçları olmaz. Bu yüzden mukavva kutu sektörü de döngüseldir. Bir de havayolları var. United’ı aşırı döngüsel buluyorum. Bir yıl hisse başı 15 dolar kâr ediyor, diğer yıl 15 dolar zarar ediyor. Yani aşağı ya da yukarı farketmez 15 dolarlık bir faaliyet oluyor.

Bir şirketin döngüsel olup olmadığı hakkında kuşkuya düştüğünüzde, karar vermenin en kolay yolu Value Line’da, Securities Research Company’de, kütüphanelerde ya da aracı kurumlarda bulunan grafiklere bakmaktır. Grafiğin bir tarafında kâr bulunur ki buradaki bir resim bin söze bedeldir. Eğer kârda, Merck’inki gibi, düzenli yukarı giden bir eğim varsa bir büyüme şirketi görüyorsunuz demektir. Eğer, Alcao gibi bir aşağı bir yukarı yalpalıyorsa, muhtemelen döngüsel bir şirkete bakıyorsunuzdur.

Döngüsel şirketlere girmenin en iyi zamanı; ekonominin en zayıf, kârların dipte olduğu ve kamunun da en umutsuz olduğu zamandır. Standard &Poor’un haftalık haber bülteni “The Outlook”un çalışanları, II. Dünya Savaşından sonraki sekiz durgunlukta hisse senedi piyasası dibe vurduktan sonra ana döngüsel şirketlerin fiyatlarına ne olduğunu inceledi. Her olayda, döngüsel şirketler, beş ay içinde S&P 500’ün iki katı ya da daha fazlası yükselerek %50 ya da daha fazlası değer kazandı. Şirketlerin durgunluktan çıkmasını sağlayan ev, araba alarak ya da eski beyaz eşyasını değiştirerek sırayla işletmelerin canlanmasını sağlayan tüketicilerdir. İşleri canlanan kereste fabrikaları, demir çelik fabrikaları, sermaye malları üreticileri ve reklam verenlere yeri satan gazeteler diye sıra devam eder.

Döngüsel şirketler II. Dünya Savaşı’ndan sonraki her durgunluktan aynı şekilde toparlanarak çıksalar da, bunları ekonomik toparlanmanın erken aşasında almak hiçbir zaman kolay değildir. Her durgunluk, bu seferkinden bir daha asla kurtulamayacağımızı ve yeni arabaların galerilerde satılamayarak sonsuza kadar duracağı, evlerin boş kalacağı ve ülkenin batacağı bir çöküş yaşayacağımızı düşünen kötümserleri ortaya çıkarır. Eğer döngüsel şirketlere sahip olunmaması gereken bir dönem varsa o da çöküştür.

“Bu sefer farklı” felaket tellallarının teranesidir ve doğrusu her durgunluk da farklıdır fakat bu bizi mahvedeceği anlamına gelmez. Kasvete kaptırmamak için kendime sürekli, her ne kadar bizi 1929 Büyük Buhran’ına (her ne kadar bu “diğerlerinden” o kadar da büyük değildi) götüren kronik durgunluğa bir kere kapılsak da, artık aynı ekonomi olmadığımızı hatırlatırım.

Bugün Amerikalıların %17’si Federal, Eyalet ya da Yerel Hükümet için çalışıyor, milyonların Sosyal Güvenlik hakları, işsizlik ya da emeklilik ödenekleri var. Yani her hafta, ekonomiyi durdurmayacak kadar düzenli maaş alınıyor. Büyük bir üniversite sanayimiz ve dev gibi bir sağlık sektörümüz var ve ikisinin de durgunluğa bağışıklığı var (üniversiteler durgunlukta daha iyi iş yapar). Daha birçok istikrar getirici etken var (FED, mevduat sigortası ve daha duyduğumuz başka şeyler)

Bu da bizi 1990’da başlayan, II Dünya Savaşı’ndan beri yaşanan dokuzuncu durgunluğa getiriyor. Her zamanki gibi kuşkucular bu durgunluğun diğerlerinden farklı olduğunu ve bir daha toparlanamayabileceğimizi söylediler. Toparlanmanın ikinci yılında olmamıza rağmen, bazı insanlar hala toparlanamayacağımızı düşünüyor. Bu arada, Avrupa hala durgunluğun dibinde ve Japonya da ağır kanlı. İki taraftaki kaçınılmaz canlanma ekonomimizi canlandıracak.

Bazı döngüsel şirketler etkileyici kazançlar elde ederken, bazıları da daha toparlanmadı ve 1982’deki tecrübemize bakarsak, döngüsellerin önünde birkaç güzel yıl var. Chrysler’in (CO) 1990 dibinden dört, Ford’un da iki kat artmasına rağmen iki hisse senedi de hala 1987 Büyük Düzeltmesi’nde ulaştıkları fiyata ancak ulaşabildiler.

İşletmeler kötüden orta karara geldiğinde döngüsel şirketlerdeki yatırımcılar para kazanır, ortadan iyiye gittiklerinde, para kazanırlar. İyiden mükemmele gittiklerinde biraz daha fazla para kazanırlar fakat eskisi kadar olmaz.

Yani hangi döngüde olduğunuzu bilmek zorundasınız ve çoğu şirket şu an kötü ile orta arasında. Fakat bu iş göründüğü kadar kolay değildir. Döngüsellere yatırım yapmak bir tahmin oyununa dönmüş durumda çünkü büyük kurumlar döngüsel şirketleri bir toparlanma emaresi görmeden alarak rakiplerinin önüne geçmek istiyorlar. Bu, çelişkili sonuçlar yayınlandığında yaşanan aşağı yukarı dalgalanmalar yaşandığında (toparlandık,  toparlanmadık) yanlış zamanda başlamanıza sebep olabilir.

Döngüsellere yatırımda başarılı olmak için, içinde bulunan sanayi ve şirketlerin temel verilerini takip edecek bir yönteminiz olmalı. Yatırımcının avantajı da buradadır. İşi olan 110 milyon Amerikalının içinde en az 50 milyonu döngüsel şirketlerde çalışıyor ve daha haber Wall Street’e ulaşmadan işlerin düzeldiğini görebilecek pozisyonda bulunuyor. Evleri yapanlar ya da satanlar, araba yapanlar, araba ya da araba parçası satanlar, kimya fabrikasında çalışanlar, alüminyum kaplama yapanlar, havayolları ya da seyahat acentesinde çalışanlar; fiyatlardaki, stoklardaki değişimi takip edip satışlardaki aşağı yukarı hareketleri ilk gözlemleyebilecek pozisyonda bulunuyorlar. Geçici iş bulma acentelerinde çalışanlar da, işlerin iyi gittiğinin kesin işareti olan ilk elden hangi şirketlerin ellerinde kaldırabileceklerinden daha fazla iş olduğunu görebiliyorlar.

Bu, bir çok insanın kullanmayı başaramadığı bir çeşit “içeriden gelen bilgi”dir. Mevcut toparlanmada favori döngüsel şirketinizi almakta geç kaldığınızı düşünüyorsanız bile, bundan beş, on ya da 15 yıl içinde başka bir aşağı döngü ve başka bir alım fırsatı olacak. Size her zaman ikinci bir şans verirler.

Peter Lynch Investor’s Edge köşesinde aylık olarak yazmaktadır. 1977-1990 arasındaki 15 yıllık periyotta en iyi performans gösteren Magellan Fonu’nu yönetti. Şimdi ise Fidelity Management ve Research Co’nun başkan yardımcılığını yapıyor. Son kitabı Borsayı Yenmek, Simon &Shcuster’den çıktı.

09/1993

Anahtar Kelimeler: yatırım Fonu Yatırımcılığı, Hisse Yatırım Stratejileri, Hisse Senedi Piyasası Trendleri

5 Yorum

  1. Berkay demiş ki:

    Selamlar Yiğit Abi,

    Bu güzel çeviri için için teşekkür ediyorum. Covid döneminde de havayolu şirketlerinin nasıl etkilendiğini gördük. Bakalım bu süreç daha ne kadar devam edecek.

    Saygılarımla,

    Eylül 26, 2020
    Yanıtla
    • Lattedenborsaya demiş ki:

      Selamlar Berkay,

      Makaleleri ben de büyük bir keyifle okuyorum. Bu da güzel denk geldi:)

      Okumaya ve bilginin bileşik getirisinden faydalanmaya devam.

      Saygılar.

      Eylül 26, 2020
  2. Kerem demiş ki:

    Ellerinize sağlık, inanılmaz güzel. İlginçtir ki henüz bir üniversite öğrencisi olarak, belki staj ayarlama umuduyla, daha çok bir şeyler öğrenme umuduyla gittiğim bazı aracı kurumlarda, Peter Lynch tarzında düşünmeyi kendime zorla edindirdiğim için çok garip karşılandım. Bazı insanlar bu işi zorlaştırıyor gibi hissediyorum, Peter Lynch’den daha alınacak çok ders var gibi, umarım devamı gelir..

    Eylül 26, 2020
    Yanıtla
    • Lattedenborsaya demiş ki:

      Selamlar Kerem Bey,

      Umarım hedeflerinize ulaşırsınız. Vazgeçmeyin. Başarının tek bir yolu yok.

      Desteğiniz için çok teşekkür ederim.

      Saygılar.

      Eylül 26, 2020
  3. DENİZ demiş ki:

    Döngüsel Şirketler
    “Bu tür şirketlerin satış ve karları düzenli olarak inip çıkar. Hatta bunun ne zaman gerçekleşeceğini önceden kestirebilmek olasıdır. Büyümekte olan sanayilerin iş hacimleri gittikçe artar., döngüsel sanayilerde ise iş hacmi sürekli olarak büyüyüp küçülür.” Peter Lynch – Borsada Tek Başına – sayfa 90

    Yiğit Bey emeğinize sağlık. Güzel tesadüfe bakın, kitabın bu bölümünü sabah okudum ve ardından yazınıza denk geldim.
    Bence pandemi havayolu ulaşımı hakkındaki şirket fiyatlarını Döngüsel Şirketler çerçevesine oturttu. Ancak kendisinin de dediği gibi bu tarz şirketlere yapılan yatırımın zamanlaması çok önemli. Ve yine bu tarz şirketlere yatırım yapmak sağlam psikoloji gerektirir . Çünkü durgunluk döneminde tavan tavan giden spek hisse trenine atlamamakta güçlük çeken benim gibiler, satışları zayıflamış şirkete para yatırır iken daha da zorlanır gibime geliyor 🙂 Bu soğukkanlılığa erişebilmeyi çok isterdim.
    Tekrar elinize sağlık, selamlar.

    Eylül 27, 2020
    Yanıtla

Berkay için bir cevap yazınCevabı iptal et

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.