Herkese selamlar. Hisse senetlerinden gelen temettülerle emekli olmaya çalışan biri olarak, temettü emekliliği ve temettü emeklisi kavramları üzerinde biraz daha durmam gerektiğini düşünüyorum.
Hisse senedi kumbarasında uzun süredir birikim yapan çok fazla insan yok. Fakat BIST 100, 120 binlerde olduğundan daha az olsada, bir çok yeni yatırımcı temettü emekliliği kavramına ilgi duymaya başladı.
Ben de 28 aydır (böyle yazınca fazla duruyor) yani iki buçuk yıldır düzenli hisse senedi biriktiren bir uzun vadeli yatırımcı olarak temettü emekliliği ve uzun vadeli yatırımcılık konularındaki görüşlerimi bir araya toplama fırsatını kaçırmak istemedim.
Ayrıca bazı yanlış anlaşılmaların olduğunu düşünüyorum ve bu yazıyı bunlar hakkında görüşlerimi belirtmek üzere de kullanacağım.
Bu yazı biriktirmeye birlikte başladığımız ve zaten bu konuda bilgisi olan arkadaşlarımızı biraz sıkabilir.
Fakat bundan sonraki zamanda canlı ve sürekli güncellenen bir yazı olmasına gayret ederek hisse senedi biriktirmeye yeni başlayan arkadaşlarımıza bir rehber olarak hizmet etmesine gayret edeceğim.
Neyse… Lafı çok uzatmadan temettü emekliliğini ayrıntılı olarak ele alalım.
Dinlemek isteyenler için temettü emekliliği hakkında muhabbet ettiğimiz podcastimizi de buraya bırakıyorum.
Neden Temettülerle Emekli Olmak İstiyorum
Yaşım şu an 33. SGK emeklilik yaşım 60 desem, önümde daha çalışacak 27 senelik çok uzun bir zaman dilimi var.
Bu süre zarfında, her gün saatin gıcık olduğum alarmıyla kalkıp, servise koşa koşa yetişmek istemiyorum. Sevmediğim bir işi yapıp, akşam yine yorgun argın evime dönmek ve aynı rutine bağlanmak istemiyorum.
Çocuklarıma okul seçerken elimin kolumun bağlanmasını, her ay kredi kartının borçlarını ödemek için atacağım taklaları, ek hesaptaki yüksek faizleri düşünmek de istemiyorum.
Bunun için de tasarruf yapmalıyım ve bu tasarruflarımı olabilecek en iyi şekilde değerlendirmeliyim. Bunun yolunun da iyi şirketlerin küçük paylarına olabildiğince ucuza ortak olarak yapılabileceğini düşünüyorum.
Ayda 1.000 TL’ye ev almak maalesef imkansız. Ama ayda 1.000 TL’ye Türkiye’nin en iyi şirketlerine ortak olabilir, her sene dağıttığı temettülerinden pay alabilirim. Böylece kendime nakit akışı sağlayarak belki maaşımı ikâme edebilirim. Ya da bu yolda başarısız olursam da en azından emekli maaşım kadar bir gelirim olabilir.
İmkanımdan daha azını harcayıp tasarruf ederek ve bu paralarla yatırım yaparak en azından;
- Ek hesap borcundan kurtulup,
- Kredilerimi kapatıp,
- Kredi kartı borcu yapmayıp,
- Artan paralarla yatırım yaparak ek gelir yaratabilirim.
Temettü emekliliği için bazı kavramları iyi bilmek gerekiyor. Şimdi bunlara bakalım.
Dağıtılmamış Kâr ve Dağıtılmış Kâr Kavramı
Uzun vadeli yatırım yaparak temettü emeklisi olmanın ve temettü emekliliğinin ne olduğunu anlamak için öncelikle dağıtılmamış ve dağıtılmış kâr (temettü) kavramlarını iyice öğrenmek gerekiyor.Şirketlerin elde ettikleri kârlarla ne yaptıklarını bilmeden temettüden bahsetmek kavramın içini boşaltıyor.
Şirket bir yıl boyunca çalıştı ve belli bir kâr elde etti (doğrudan kârda olan şirketlerden başladım çünkü zararda olan şirketlerle ilgilenmiyorum).
Bu kârla iki şeyi yapabilir. Ortaklarına dağıtır (temettü verir) ya da bünyesinde tutarak çeşitli şekillerde kullanır.
Şimdi bu kavramlara yakından bakalım.
Dağıtılmamış Kâr
Şirketi yönetenler çeşitli nedenlerle elde edilen kârı bünyede tutup hissedarlara dağıtmamayı seçebilirler. Biz iyi niyetli olarak bunun büyüme isteğinden kaynaklandığını düşünelim.
İşte teorik olarak hissenin fiyatını arttıran bu dağıtılmamış kârlardır. Yatırım belirli bir özsermaye kârlılık oranı ile değerlenerek hissenin fiyatına yansır. Bu kimi özsermaye kârlılık oranına göre kimi zaman 1 TL’lik yatırıma 1 TL’lik piyasa değeri olarak yansır, kimi zaman da 1 TL’lik yatırım 1.5 TL’lik piyasa değeri yaratır.
“Kâr temettü olarak dağıtılmalı mı dağıtılmamalı mı” konusunu ayrıntılı bir yazıda işlemiştim. Onun için burada ayrıntıya girmiyorum.
Kârının tamamını dağıtmayıp yatırımda kullanan şirketler var. Yurtdışında yüksek büyümesini tamamlayana kadar Microsoft’u ve hala yüksek büyümesini sürdüren Amazon’u örnek gösterebiliriz. Ülkemizde de mesela HEKTS 2018’de kârını büyümede kullanacağını ve temettü vermeyeceğini açıklamıştı.
Fakat şirketler çoğu zaman yatırımda kullanacakları paradan fazlasını kazanırlar. İşte temettü emekliliği için ben, bu paranın peşindeyim. Büyümeden arta kalan paranın şirketin ortağı olarak bana verilmesini istiyorum. Bu da bizi temettü kavramına getiriyor.
Böylece şirketlerim hem yatırım yaparak değerlerini arttıracaklar hem de daha fazla parayı dağıtacaklar.
Yurtdışında ideal olan (eğer şirket cash cow değilse) kârının en az %40’ını, en fazla da %70’ini dağıtmayarak yatırımlarda kullanmasıdır.
Böylece şirket rekabetçi üstünlüğünü kaybetmeyerek temettüsünü büyütebilir ve kârlılığını gelecek yıllara aktarabilir.
Temettü (Dağıtılan Kâr)
Şirket yatırımdan arta kalan parayı hissedarlarına dağıttı. İşte buna kâr payı ya da temettü diyoruz. Dağıtılmamış kârların tersi olarak düşünüldüğümüzde ortağı olduğumuz şirketin yıllık kârının en fazla %30-60’ını dağıtmasını isteriz. Eğer bundan fazlasını dağıtırsa yatırımlara kaynak aktaramayabilir, borçla yatırım yapıp riskli duruma düşebilir. Ya da temettü artışı enflasyonun altında kalabilir. Temettü emeklisi olduğumuzda şirketlerimizden alacağımız emekli maaşlarının sürekli enflasyon altında kalıp pula dönmesini istemeyiz.
Ayrıca şirketin piyasa fiyatının artması da dağıtılmamış kârların yatırıma dönmesi ile mümkündür. Çünkü temettü dağıtıldığında şirketten nakit çıkışı olduğu için hissenin fiyatı dağıttığı brüt temettü oranında düşer.
Şirketler temettüyü bazen yılda bir kez bazen iki veya üç kerede verebiliyor. Böylece yılın her dönemi temettü emeklileri nakit akışına sahip oluyor. Bir nevi yıl boyunca maaş alıyorlar.
İşte ben de temettü emeklisi olup finansal özgürlüğümü kazanmak için buradan gelecek paraları kullanmak niyetindeyim.
Aslında bir fabrikanız olması ve kârınının bir kısmını cebinize koymanız ile aynı şey. Sadece biz fabrikanın küçük bir kısmına sahibiz.
Temettü ne olduğu konusunu ayrıntılı olarak anlattığım yazıya buradan ulaşabilirsiniz.
Her ay maaşımla bu şirketlerin belli bir kısımlarını alarak temettümü kuruş kuruş arttırıyorum. Tabii bir yol haritamız olmalı.
Temettü Emekliliği Yol Haritası
Temettü emekliliğinde bileşik getiri müthiş derecede önemli. İnsan ilk başladığında pek bir şey fark edemiyor.
Çünkü insanların çoğu spekülasyon (aldığı malı başkasının daha pahalıya ondan alacağı umudu) ile para kazanmaya (ya da kaybetmeye) alışkınlar. Şirkete ortak olmak, ortağı olduğu şirketlerden kâr payı almak fikrine kolay kolay alışamıyorlar.
Zaten etrafta temettü emekliliğini özendirecek pek bir yayın da yok. Finans dünyası büyük oranda kısa vadeli işlemler üzerine yoğunlaşmış durumda.
Sonuçta düşükten alıp yüksekten satmak kağıt üstünde en kolay işlem olarak gözüküyor. Çoğu yeni başlayan şunu kullanırım, bu formülle alır, şurayı kesince satarım diyor. Fakat maalesef çoğu zaman insanlar (özellikle yeni başlayanlar) bu sistemleri yanlış kullandığı için büyük balıklara yem oluyorlar.
Büyük balıklara haksızlık yapmayalım. Çoğu zaman aslında yenildikleri kendi hırsları ve aç gözlülükleri oluyor.
Size bir örnek vereyim. Çok sevdiği bir abimin borsaya başladığını öğrendim. O da benim blog yazdığımı biliyordu. Hangi şirketleri elinde bulundurduğunu sorduğumda bana üç tane isim söyledi. İkisini hiç duymamıştım. Birinin de çok tehlikeli olduğunu biliyordum.
Telefonda gerekli bilgiyi verdikten sonra başına gelecekleri anlattım ve güvenli bulduğum şirketlere yatırım yapmaya ikna oldu. Para işleri çok gıcık ve nankör işler olduğu için seçimi kendisine bıraktım. Hisse senetlerini alıp beklemeye başladı.
Fakat tabii ki bekleyemedi. Neden bekleyemedi biliyor musunuz? Çünkü kafa durmuyor, sürekli hesap yapıyor. Gözlerde sürekli dolarlar uçuşuyor. Ekranında sürekli değişen rakamlara bakıp bakıp: “Ah! Şunu alsaydım şu kadar kazanmıştım, şunu satsaydım şöyle olmuştu.” deyip duruyor. Sonuçta çok büyülü ve müthiş bir şey şu borsa…
Tabii bunun bana da yansıması oldu. Önce hisse senetlerinden biri düşünce beni bir güzel fırçaladı. Diğer hisse senetleri ise yükseliyordu. Sonuçta “sözde” kârdan zarar etmişti. Sonra da eski hisse senetlerinde dolaşmaya başladı. En son aradığımda bir spor hisse senedinde parasını yarıya indirmişti. Son bilgileri daha almadım.
Bu tabii ki temettü hisseleri yarı fiyatına düşmez demek değil. Tabii ki düşebilir. Borsada olmaz diye bir şey yoktur. Herşey olabilir. Aşağıda dünyanın en iyi yatırımcılarından Warren Buffett tarafından yönetilen Berkshire Hathaway’in tarihindeki en büyük piyasa değeri düşüşleri var.
Görüldüğü gibi Berkshire’ın hisse fiyatı bile zaman zaman bir iki yıl içinde %50 düşebiliyor. Berkshire’a olan bizim şirketlerimize de olabilir. Ama bu gayet normal bir durum. Warren Buffett’ın hissedarlarına yazdığı 2017 mektubu da çok önemlidir. Zamanınız olursa mutlaka okuyun.
Temettü şirketleri de, toplu para ile yanlış zamanda alım yaptıysanız uzun süre sizi gıcık edip psikolojinizi alt üst de edebilir. Ama tarih göstermiştir ki iyi yönetilen, kârını paylaşan temettü hisseleri eninde sonunda düştükleri yerden kalkmışlar ve temettünün yanında fiyatlarını da arttırmışlardır.
Size bu hikayeyi, temettü emekliliğinin basit olduğunu ama kolay olmadığını anlatmak için aktardım. On yıl hatta daha fazla süre boyunca hisse senedi biriktirmek zorunda kalacaksınız, kendinizi inanılmaz şekilde geliştirmeniz gerekecek. O kadar ki, benim temettü emekliliği için gerekli gördüğüm kitaplar gibi bir çok kitap okuduktan sonra geçmişe dönüp ben de hiçbir şey bilmiyormuşum, nasıl cesaret etmişim diyeceksiniz. Ama hayat zaten ilerleme ve gelişme üzerine kurulu değil mi?
Kimi zaman işler kötü gidecek, ülkede moraller bozulacak, yapamazsın edemezsin diyecekler, 30-40 TL temettü alacaksınız. Arkadaşlarınız sizinle dalga geçecek, aileniz bazen size inanmayacak. Ama bütün bunlara rağmen devam etmeniz gerekecek. 10 senelik süre boyunca belki iki büyük, onlarca küçük krizle yüzleşeceksiniz.
Sonuçların ortaya çıkması ve dişe dokunur bir hale gelmesi en az üç seneyi bulacak. Bunu sadece para olarak söylemiyorum. Her ay yüksek miktarda para yatırırsınız, o zaman çok temettü alırsınız. Ben maddi tarafın yanında manevi taraftan da bahsediyorum. Üç seneden sonra dişe dokunur bir temettü alıp bu işten keyif almaya başlayacaksınız.
Mantaliteniz değişecek. Düşüşlere, aynı paraya daha fazla hisse senedi alacaksınız diye sevineceksiniz. Hatta hisse senedinin fiyatının yükselmesi sizi üzecek, “Ah! Keşke fiyatı yükselmese de daha fazla toplayabilsem diyeceksiniz. Biliyorum şu anda çok saçma gelebilir ama böyle oluyor:)
Artık sürekli hisse senedinin fiyatlarına değil de alacağınız temettülere bakıp sevineceksiniz. Ben artık portföy büyüklüğüme değil de excel’den alacağım temettüye bakarak keyifleniyorum.
Şimdi temettü emekliliği yatırım aşamalarına bakalım.
Temettü Emekliliği Aşamaları
1) Boş Kuyuya Taş Attığınızı Zannettiğiniz İlk Yıllar
Azar azar temettü veren, yetenekli ve güvenilir yöneticiler tarafından yönetilen temettü şirketlerinin hisse senetlerini toplamaya başladınız. İlk iki yıl büyük ihtimal alacağınız temettü pek dişe dokunur olmayacak.
Bu aynı zamanda kitap okuduğunuz, gözlem yaptığınız ve kendinizi sürekli geliştirdiğiniz süre olacak.
Şirket ortaklığı kavramını da tam oturtamadığınız için bu süreç sizin için en sıkıntılı süreçtir. Çünkü etrafta her yer uçan kaçan hisse senetleri ile doludur. Bu süreçte kaçan fırsatlar çok olur.
Eşiniz dostunuza temettü emeklisi olmak istediğinizden bahsettiyseniz büyük ihtimalle küçümsenirsiniz. Sonuçta aylık 50 TL temettü geliri ile emekli mi olunurmuş.
2) Temettünün Arttığı Yıllar
Bu süreçte yılmayıp devam ettiniz. Üçüncü yılın içinde bazı şeyler değişmeye başlıyor. Mesela bir şirketten 30 TL temettü yerine 600 TL temettü aldığınız oluyor. Benim için 600 TL güzel para.
Yani birşeyler alınabilecek ve ufak da olsa yetebilecek bir para. Nasıl mı?
Mesela benim 2.500 TL’ye ulaşan temettü gelirimle istersem ömür boyunca bundan sonra hiç elektrik ve su parası ödemem. Bundan sonraki yıllarda bana gelecek bu iki faturayı temettülerimle ödeyebilirim.
Aynı zamanda bu yıllar kartopu etkisinin başladığı ve bileşik getirinin de gücünü hissettiğiniz yıllar olacak. Önek olarak 2.500 TL’lik temettü gelirimi harcamayıp yeniden yatırıma yönlendirmeyi seçtiğimde %10 temettü verimi ile bir dahaki sene 250 TL temettü daha fazla temettü alacağım. Şirketlerim reel olarak %5 temettü artışı sağlasalar 10 sene sonra şöyle bir durumla karşılaşırım.
Şimdi size temettülerin yeniden yatırıma dönmesi ve bileşik getiri mucizesi ile neler olacağını gösteren bir tablo vereyim.
Gördüğünüz gibi şimdi yatırım yapmayı bıraksam ve aldığım temettüleri %10 temettü verimi ile yeniden yatırıma yönlendirsem 10 sene sonra bugünün fiyatlarıyla 6.484 TL temettü alıyorum.
Yani artık bileşik getiri makinesi çalışmaya başladı.
Bileşik getiri dünyanın sekizinci harikasıdır. Onu anlayan kazanır, anlamayan bedelini öder.
Albert Einstein
3) Temettünün Gerçek Etkisini Gördüğünüz Yıllar
Bu konuya daha gelmedim 🙂 ama temettüler iki üç maaşa geldiğinde artık 15.000-20.000 TL temettü alıyorsunuz demektir. Bu da zaten sizin artık tam bir temettü bağımlısı olduğunuz anlamına geliyor.
Bu zamana kadar portföyünüzü koruduysanız, artık psikolojik olarak da tam bir temettü yatırımcısı kıvamına geldiniz. Artık portföy büyüklüğünüze değil temettünüze bakarsınız.
Artık çoğu uzun vadeli temettü yatırımcısı için tehlike geçmiştir. Temettü bağımlılığı başlamıştır.
4) Temettü Emekliliği ve Finansal Bağımsızlık
Bu da benim de hedeflediğim son aşama. Artık temettülerimiz öyle bir kıvama geliyor ki, temettülerden gelen paralarla maaşımızı ikame edebiliyoruz ve temettü geliri ile finansal bağımsız oluyoruz.
Bu da tasarruf miktarınıza, ülkenin durumuna, sabrınıza, evli olup olmamanıza, çocuğunuz olup olmamasına göre değişir.
Böyle insanlar yok demeyin. Böyle insanlardan çok var. Sadece pek ortalıkta değiller. Bulmak için şirket genel kurullarına gitmeniz yeterli.
Fakat bu insanların mütevazi yaşayan, jipe binmeyen insanlar olduğunu gördüğünüze de şaşırmayın. Temettü emekliliğinde biriktirme safhası çok önemlidir ve bu da yüksek bir tasarruf gerektirir. Bir nevi yaptığınız yatırım sizi, siz de yaptığınız yatırımı şekillendirirsiniz.
Bunu da unutmayalım, artık şirket ortağı olduğunuza göre ortağı olduğunu şirketlerin genel kurullarına da mutlaka gitmelisiniz. Çoğu zaman telefon ekranlarından alım satım yapan bizler için şirketler birer kod rakamdan ibaret oluyor. Genel kurullara gidip bunları fiziki olarak görmek sizi kökten değiştirecek ve tam bir yatırımcı yapacak.
Benim hedefim 1 yıllık maaşım kadar temettü geliri elde etmek ve temettü emeklisi olarak finansal bağımsızlığımı kazanmak.
Bu da şu an 50.400 TL temettü geliri anlamına geliyor. Aylık maaşımın 12 katı yani. Bunu da adım adım “Portföy Durumum” sayfasında takip ediyorum. Adım adım günlerimi özgürleştiriyorum. Tabii sizin için farklı tutarda hedefler olabilir. Beklentilerinize göre hedefler çok kişisel olabiliyor.
Temettü Emekliliğine Yapılan Eleştiriler
Temettü emekliliği projesine yapılan eleştiriler dağları aşmış durumda. Tabii ki bazılarının haklı tarafları var. Şimdi bunlara bakalım.
Temettü Gerekli Değildir
Sanırım en çok karşılaştığım itirazlardan ilki bu. Evet, ideal dünyada şirketlerin tüm kârı bünyede tutup onunla yüksek özsermaye kârlılığı ile yatırım yapması daha avantajlıdır.
Çünkü şirket kârı dağıtmazsa temettü stopajı oluşmaz, istisnalar olmak kaydıyla (GYO’larda temettü stopajı yoktur) temettü dağıttığında %15 stopaj vergisi verirsiniz. Bu da uzun vadede bileşik getirinin avantajını azaltır.
Ama maalesef dünya teorilerde olduğu gibi işlemiyor. Çoğu şirket elde ettiği kârdan daha fazla nakit üretiyor. Yatırım yaptıktan sonra kalan parayı dağıtmasının hiçbir sakıncası yok. Ben de zaten temettü emeklisi olmak için bu paranın peşindeyim.
Ayrıca büyümesini tamamlayan şirketler de kârını dağıtmayı seçebiliyor. Kârsız yatırım yapacağına parasını kazanıp bana verebilir.
Al-Sat İle Daha Fazla Kazanılır
Bu tartışma 17. yüzyıldan beri var. İsteyen istediği gibi para kazanabilir. Sistemi işlediği sürece sorun da değil.
Sonuçta kendini geliştirmiş, duygularına hakim olabilen ve geliştirdikleri işlem sistemlerini kullanan işlemcilerin “Borsa Sihirbazları” isimli kitapta kısa vadeli işlemlerle de para kazanıldığını görmüştük.
Fakat borsanın sıfır toplamlı bir oyun olduğunu düşünürsek yatırımcılar olarak hep birlikte kazanmamızın tek yolu şirketlerin büyümelerinden ve kâr dağıtımlarından faydalanmaktır. Yoksa birinin kazancı diğerinin kaybı olur.
Ek olarak, ne kadar fazla al-sat yaparsak topluluk olarak aracılara o kadar fazla komisyon ödersiniz. Yani pastanın bir bölümünü onlara vermiş oluruz.
Türkiye’de Bu İş Olmaz
Sanırım karşılaştığım en büyük itirazlardan biri de bu. Uzun vadeli temettü yatırımcıları olarak yatırımımızın temel taşı ülkemize güvenmektir. Bunu başka şekilde açıklayamam.
Geleceğin daha da iyi olmayacağını düşünen bir insanın zaten uzun vadeli yatırım yapması imkansız. Çünkü on sene sonrasına yatırım yapan insanların bunu sağlıklı bir psikoloji ile yapmalarının tek yolu ülkenin ileride daha iyi olacağına inanmak.
Tabii herkesin görüşü farklı olabilir. Yatırımlarını da bu görüşe göre şekillendirebilir. Durumun daha kötü olacağına inanıyorsanız ona göre yatırım yaparsınız.
Ben bu riski alıyorum ve 10 sene sonra daha iyi bir Türkiye’ye uyanacağımıza olan inancımla yatırımlarımı sürdürüyorum. Fiyatların bu kadar düşük olmasının (daha da düşmeyeceğinin hiçbir garantisi yok) sebebi de zaten güvenmeyenlerin satmasından ileri geliyor.
Herkesin hisse senetlerine güvendiği bir zamanda çok pahalı oluyorlar.
Ama en nihayetinde hisse senedi yatırımcısı ve fabrika sahibi olarak refahımızın Türkiye’nin refah artışına göbekten bağlı olduğunun da farkındayım.
Toparlarsam
Sizlere dilim döndüğünce temettü emekliliğini anlatmaya çalıştım. Sizin de yorumlarınızda yapacağınız katkılarla bunu daha da geliştirmeyi umuyorum.
Lütfen ekleme yapma konusunda çekinmeyin.
Saygılar.