Peter Lynch Makaleler Serisi 12: Toparlanan Şirketlere Yatırım

Herkese selamlar.

Yeni bir Peter Lynch makalesi fırından çıktı. Bu sefer konu toparlanmakta olan şirketler ve Peter Lynch’in onlara nasıl yatırım yaptığı.

Riskler, fırsatlar ve dikkat edilmesi gerekenler.

Lafı fazla uzatmadan, hadi başlayalım.

Sap Döner Keser Döner Gün Gelir Hesap Döner

Toparlanan şirketler nasıl yakalanır ve düşüşe geçen şirketlerden nasıl uzak durulur?

Toparlanma işareti gösteren şirketlere yatırım yapmak kârlı bir hobi olabilir. Fakat bu strateji zamanlamanın herşey olduğu ve sabrın her zaman ödüllendirilmediği, ustalık gerektiren bir iştir. İlk Woodstock’un çiçek çocuklarının saçları, Avon Products’ın toparlanmasını beklerken beyazladı. Rip Van Winkle , 1956’daki en tepe noktasına ulaşmış olan Bethlehem Steel’i hala bekliyor.

Sorunlu şirketleri analiz ederken karşılaşılan ilk zorluk, şirketin sorunlarını çözecek kadar uzun yaşayıp yaşayamayacağıdır. Bu bilinen büyük şirketlerin daha küçüklerine göre avantajlı olduğu yerdir. Büyük şirketler o noktaya başarılı olarak gelmişlerdir ve çoğunun gayrimenkuller, iştirakler ve kasada nakit gibi değerli varlıkları vardır . İyi kredi notuna sahip olma şansından dolayı gerektiğinde bankacılar kredi sağlayabilir.

Küçük şirketler ise genellikle kiralık ofislerde kiralık ekipmanla çalışırlar. Zararlarını karşılamayı sürdürürlerse yakın zamanda tüketecekleri sınırlı miktarda nakitleri vardır. Bankacıları yeni kredi kanalı açarak onları kurtarmaya niyetli olmayabilir ve rakipleri de acılarına son vermek için son derecede istekli olabilir. Bir elin parmakları kadar büyük şirket iflası hatırlamama rağmen (Pan Am, Eastern Airlines, First Executive, Bank of New England ve birkaç büyük Texas bankası gibi), küçük şirketlerin sürüler halinde iflas edip borsalardan kaybolmalarının sebebi budur.

Yani toparlanması muhtemel bir şirket aradığımda hemen bir ödeme gücü testi yaparım. Genellikle büyük şirketlerin bunu atlatmak için kaynakları vardır, fakat bunun öyle olduğunu doğrudan varsayamazsınız. 1980’lerin başında, Chrysler’in sağ kalması şüpheli iken, hisseleri 2 dolardan satılıyordu. Chrysler’i ölüm döşeğindeyken almaya cesaret edebilenler yatırımlarını yirmiye katladılar. Fakat her şeylerini de kaybedebilirlerdi. Hükümetin kurtarma planının bir parçası olarak, Chrysler’e nakit enjekte edilinceye kadar bekledim. O zaman hisseleri 4 dolardan satılıyordu. Yani paramı daha az risk alarak ona katlamış oldum.

Chrysler görece çabuk toparlandı fakat birçok şirkette böyle olmaz. Yatırımcılar buna kanarlar. Tarihi muhteşem ünlü bir şirketin zor duruma düştüğünü görüp hisse fiyatının da düştüğünü fark ederler. Dönüşün yakında olduğunu düşünerek bu sözde kelepir hisseyi kaparlar. On yıl, yirmi yıl, hatta otuz yıl sonra bile bu gerçekleşmeyebilir. Şimdi ismi Navistar olan International Harvester’ın pili 1960’larda bitti. Sears zirvesine 1973 yılında Richard Nixon, Watergate kasetlerini Beyaz Saray’da silerken erişti.

Sears’ı bir yıl sonra 1974’te 45 dolardan alan dip avcıları, hisseleri bütün aşağı yukarı hareketlerde tutmalarına ve sabretmelerine rağmen hiçbir şey elde edemediler. Sears, 1990’da 16 yıl öncekiyle aynı fiyattan işlem görüyordu. Öyle ki Sears’a yatırım yaparak 1980’lerdeki boğa piyasasını kaçırmış olurdunuz.

Bir şirketin kârında, durgunluk, grev, fırtına ya da kötü bir karardan dolayı geçici durgunluk olabilir. Fakat kârlarda yaşanacak olan istikrarlı ve uzun bir düşüş varsa, bir gecede düzelmeyecek ciddi ve temel bir tersliğe bakıyorsunuz demektir. Burada kilit olan alım yapmak için acele etmemektir. Beklemeyi kaldırabilirsiniz. Bazı durumlarda ise beklememiş olmayı kaldıramazsınız.

Zordaki bir şirket bu kötü durumu ile yüzleştiğinde (ki bu da zaman alabilir), genellikle bütçe kısıntılarının olduğu bir toparlanma planı açıklar. Yine de burada sözde yatırımcı dikkatli olmalıdır çünkü bilanço kesintisi yapmak kısa vadede kârı arttırıp şirketin sorunlarını geride bıraktığı algısını yaratsa da gerçek iş daha yeni başlamıştır.

İşin zor kısmı müşterileri geri kazanmak ve satışlardaki düşüşü geri çevirmektir. Daha az üretmek için daha az harcayan bir firmanın eninde sonunda ne harcama yapacak ne de üretim yapacak parası kalır.

Bu dersi kendime, ismi kendine bu kadar yakışan 50-Off Stores’a yatırım yapmadan önce hatırlatmalıydım. 50-Off, ABD’nin güneybatısına yayılmış bir dizi mağazada indirimli giysi satıyordu. Hisse fiyatı 1992’de 32 dolarla tepeye çıktı ve sonrasında da çakıldı. Müşteriler kelepir ürünlere karşı ilgilerini kaybettiler ve hissenin kendisi kelepir seviye olan 12 dolara düştü. Ya da ben öyle düşündüm.

Texas’taki üç 50-Off mağazasını ziyaret ettim ve arkadaşıma da aldığım şık çocuk tişörtlerinden çok etkilendim. Daha önemlisi, şirket bütçe kesintileri ve yeni kelepir mensucat serisinin de olduğu bir dizi büyük değişimi duyurmuştu. Bu değişimlerin kârlılığa etki etmesini bekleyeceğim yerde, tişörtle birlikte hisseleri de çabucak alıverdim. Sonrasında ilk hatırladığım ise, şirkette ardı ardına iki büyük düşüş (%50) gerçekleşti ve önce 6 dolara, oradan da 3 dolara düştü. Şimdi ise defter değerinin biraz üstünde 4 dolardan işlem görüyor.

Tecrübelerimden öğrendiğim bir başka şey ise toparlanmakta olan şirketlerden büyük şeyler beklememek gerektiğidir. Arada sırada, ben fonu yönetirken Magellan’ın hissedarları gibi ona ya da yirmiye katlayabileceğiniz Chrysler veya Fannie Mae’ye rastlayabilirsiniz. Fakat geri dönüşler nadiren kazançlı olur. Normalde ikiye ya da üçe katlaması muhteşem bir sonuçtur. 10 kat artacak hisse senetlerinizi hızlı büyüme aşamasındaki küçük şirketlerde bulursunuz, orta yaş krizine girmiş olgun şirketlerde değil.

Şirketin her zaman toparlanacağı da kesin değildir. . Bazen yanlış alarm da olabilir, düzelmeler ve tekrar kötüye gitmeler olur. Örnek olarak, Chrysler 1980’lerde iki kez zor dönemden geçti. Kmart 1960’lardaki altın çağından sonra iki kere bunu yaşadı. Benim favori hisselerimden Pier 1 de şu an üçüncüsünü yaşıyor. Elimde bu hisseden var ve en sevdiğim toparlanacak şirketler listesinde yer alıyor. Şirket kârsız mağazaları kapattı ve ürünlerini yeniledi. Satışlar arttı ve Pier 1’in bu sene rekor kâr elde etmesi büyük olasılık. Hisse senetleri beş yıl önceki fiyatının yarısına işlem görüyor.

İşte toparlanması yönünde sağlam kanıtları olan ve benim de elimde olan üç favori şirketim:

GM: GM’yi daha 32 dolardan satılırken, 1992 yılından beri söylüyorum. GM’in çeşitlendirilmiş iş modeli, IBM gibi tek yönlü şirketere göre avantaj sağlıyor. GM’in ABD’deki otomobil bölümü sürekli bir baş ağrısı ve zarar kaynağı olurken, diğer faaliyetleri (Hughes Aircraft, GMAC, Electronic Data Systems, U.S. Trucks) yüksek kârlılığı sürdürüyor. GM’nin tekrar yükselmesi için tek olması gereken bu ülkedeki otomobil faaliyetlerinde başa baş noktaya gelmesidir.

GM, maliyetleri azaltmak için her türlü önlemi alıyor fakat benim dikkatimi çeken Avrupa’daki otomotiv faaliyelerini birkaç yıl önce toparlamaları ve toparlanmayı burada da başarmak için bunu başaran ekipteki anahtar elemanları ülkeye getirmeleri oldu. 1994’ün ikinci çeyreğinde GM, Wall Street’i tarihindeki en iyi çeyreklik sonuçlar olan 1.9 milyar dolarla selamladı. En iyisinin daha gelmediğini düşünüyorum.

SEARS: Sears zarar eden ünlü kataloğunu kapatarak, eski katalog müşterilerine hizmet vermek için kırsal bölgelere 200 mağaza açtı. Bilançosunu düzeltmek için sigorta iştiraki Allstate’in %20’sini, tarihin en büyük halka arzını yaparak sattı. Mağazalarını yeniden düzenledi ve yeni ürünler getirdi. Meksika’da da işleri iyi gidiyor. Sears’ın kârının yarısının geldiği Allstate’teki durumsa olumlu.

Eğer herşey yolunda giderse, Sears 1995’te 5 dolar kâr edip rekor kırabilir. Bu arada şirket, eski tepesinin 15 dolar altında, 46 dolara işlem görüyor.

TANDY: Tandy bilgisayar üretim birimini satarak ana faaliyetini güçlendirdi. Şu anda 6.500 Radio Shack ve 250 milyonluk nakitle saf bir perakendeci haline geldi. Radio Shack ev elektroniğinin 7-Eleven’ı haline geldi ve yakında da tüm mağazalarında tamir edilmesi güç olan ürünler için tamir hizmeti de sunacak. Mobil telefonunuzu, VCR’nizi, telesekreterinizi en yakın Radio Shack’e getirin, Tandy bunu ana tamir merkezine götürsün ve çalışır halde size geri getirsin.

Dahası, şirket bilgiyasar satışı için Computer City, elektronik aletler için de Incredible Universe isminde mega mağazalar açarak bu alana hızlı bir giriş yaptı. İkisi de hızlı büyüyor. Öyle görünüyor ki Computer City bu sene 1 milyar dolarlık satış rakamına ulaşacak ve Uncredible Universe de bunun yarısında bulunuyor.

Radio Shack mağazaları halihazırda iyi performans gösterdiği için -iki yeni girişimin çok katkısı olmasa da- kârlılık artıyor. Eğer iki girişim de başarılı olursa, Tandy’nin tekrar bir büyüme şirketine dönüşmesini ve kayda değer bir toparlanma başarısı göstermesini hayal etmek çok da zor olmaz.

Bir girişim bile başarılı olsa kârlılığı arttıracak ve dolayısıyla hisse fiyatı da yukarı çıkacaktır. Şirket ayrıca hisselerin %10’unu geri alacağını söyledi ki bu da çoğu zaman iyi bir işarettir.

Toparlanacak şirketlere karşı “göster bana” yaklaşımının bir zararı olmaz. Başarılı vakalarda, sadece en dipte girmediğiniz için birkaç dolar kaybedersiniz. Fakat başarısız vakalarda, kendinizi para kaybetmekten ve üzüntüden kurtarmış olursunuz. Dibi kaçırmanın ise size maliyeti yoktur. Aşağı giderken tepeyi kaçırmak ise her zaman çok pahalı olmuştur.

Peter Lynch ,Worth’ün her sayısında John Rothchild ile birlikte yazıyor. 1977-1990 arasında Lynch endüstrideki en iyi yatırım fonu olan Magellan’ı yönetti. Fidelity Management ve Research’ün başkan yardımcısı ve Rothchild ile birlikte iki yatırım kitabının da yazarı. Son kitabı “Beating the Street” Simon & Schuster tarafından yayınlandı.