Herkese selamlar! Okuduğum kitapların incelemesini yapmaya devam ediyorum. Geçen gün yaptığım kötülüğün kitabı 🙂 “Prens” incelemesinden sonra tekrar finans dünyasına döndüm.
Eski zamanlarda yazılmış kitaplara olan ilgim herkesin malumu. Teknoloji ne kadar hızlı değişirse değişsin insanın psikolojisi ve yapısı o kadar hızlı değişmediği için aynı hataları yapmaya devam ediyoruz. Şöyle biraz uzaklaşıp baktığınız zaman 300-400 yılın insanlık için ne kadar da az bir zaman olduğunu daha rahat görüyorsunuz. Bu da bizim eski diye tabir ettiğimiz eserleri daha değerli kılıyor.
Aç gözlülük, kazanma hırsı, kumar çılgınlığı kitleleri peşinden sürüklemeye devam ediyor.
İşte “Olağanüstü Kitlesel Yanılgılar ve Kalabalıkların Çılgınlığı’da” tarihte olmuş olan üç büyük finansal balonun nasıl oluştuğunu, insanların gözlerinin nasıl döndüğünü, sahte servetlerin nasıl köpük gibi şişip söndüğünü ve malını mülkünü bir hayal uğruna kaybeden insanların durumunu anlatıyor.
Hadi başlayalım…
Genel Bilgiler
Kitap Scala Yayınları’ndan GPAS İstanbul’un katkılarıyla çıkmış. Aslında bu baskı iki kitabın birleşiminden oluşuyor. Bunlardan ilki “Olağanüstü Kitlesel Yanılgılar ve Kalabalıkların Çılgınlığı”. İkincisi ise “Karışıklığın Karmaşası”. Ben size bugün ilk kitaptan bahsedeceğim.
(Scala Yayıncılığa bu kitap için teşekkür ederim. Ufak bir sitemde bulunmak istiyorum. Warren Buffett’ın başucu kitabı olan hocası Benjamin Graham’ın yazdığı “Akıllı Yatırımcı” kitabının baskısını hiçbir yerde bulamıyoruz. Baskısı çıkarsa insanlar şirket değerlemeleri ve değer yatırımcılığı konusunda çok şey öğrenir diye düşünüyorum. Sanıyorum ki bu kitabın bulunamadığı dünyada tek ülkeyiz.)
Aradan sonra konumuza dönelim. Kitabın ilk bölümü 153 sayfa. Kolay okunuyor.
Yazarın adı Charles MACKAY. 1841 yılında yazılmış. O zamandan beri çeşitli düzenlemelerle günümüze kadar gelmiş.
Okunuşu
Kolay bir okunuşu var. Fakat kitap, tarih kitabı gibi. Yani finansal balonların nasıl olup bittiğini en ince ayrıntısına kadar anlatıyor. Tarihleri veriyor. Başlangıç, bitiş ve balonun patlayışını, sonrasında yaşanan cadı avları dahil güzel güzel anlatıyor. “Warren Buffett Tarzı” ya da “Borsayı Yenmek” gibi bir anlatımı yok. Çok az yorum var. Ne olmuşsa onu anlatıldığı, sizi izleyici koltuğuna oturtan bir kitap.
Ben kendime yıl başı hediyesi olarak almıştım. İyi etmişim.
Kitap ve Bölümleri Hakkında Düşünceler
Kitapta Avrupa Tarihi’nde meydana gelmiş üç finansal balondan bahsediliyor. (Kitap Türkçe olduğu için kısa keseceğim buraları.)
1) Mississippi Projesi: 1720 yılında patlayan bir finansal balon. Çok borcu olan Fransız Hükümeti çareyi John Law isimli İskoç’un projesinde bulur.
İnsanlara Doğu Hindistan ve diğer sömürgelerle ticaret yapacak bir şirketin hisseleri satılır. Başta normal bir durumdur çünkü ticaret yapılacak, şirket kâr edilecek ve insanlara kâr payı ödenecektir.
Fakat bu şirket o kadar büyütülür ki hisseler inanılmaz fiyatlara gelir. Sanırsınız ki her taraf altın madeni. Tüm Fransız halkı bu çılgınlığa katılır ve sahte bir zenginlik ve lüks başlar. Üretimden kopulur.
Balon şöyle hayretle tanımlanmış kitapta; “Tüm bir ulusun böyle paragöz bir taşkınlığa kapılacağını, güvenin de güvensizlik gibi sonsuza dek büyütülemeyeceğini ve umudun korku kadar aşırıya kaçabileceğini hesaba katamadı”. Bu cümle beni çok etkiledi. Aç gözlülük ve para hırsı bir ulusun ve ekonomik sistemin felaketi olmuştu.
Fakat sanmayın ki herkes aynı kaderi paylaşmış:) Bazıları da paralarını erkenden altına ve gümüşe çevirip İngiltere’ye kaçmış:)
2) Sonraki balon ise bu sefer İngiltere’de. İsmi Güney Denizi Balonu. Isaac Newton’un da çarpıldığı balon bu işte:D
Yine bir ticaret imtiyazı, satılan umutlar, içi boş vaatler. Bir zamanlar tüm Avrupalıları Amerika ile ticaret yapacağız diye fena yolmuşlar.
Bir yazar durumu şöyle özetliyor “Gözlerinde külçe altınlar dans ediyordu.” Hanginizin gözünde zaman zaman bunları görmüyor ki? Gözümüzde uçuşan dolarların orijinali buraya dayanıyor.
İlginç olan yine burada halkın büyük çoğunluğu batarken, uyanıklar bir şekilde mallarını Kıta Avrupasına kaçırmışlar.
3) Son balomuz da meşhur Lale Balonu. Bu diğer ikisine göre kısa tutulmuş ve fazla ayrıntıya girmeden geçilmiş.
Ama Hollandalıların nasıl lale soğanlarına inanılmaz paralar verdiklerini, toplumun bu çılgınlığa nasıl kapıldığını buradan öğrenebilirsiniz.
Bunun patlaması diğerlerinden farklı olmuş çünkü insanlar hisselere yönlendirilmemişler. Sadece birileri “biz bu lale soğanlarına neden bu kadar para veriyoruz ki?” deyip almayı bırakmış:)
Toparlarsam
Piyasadaki iyi kötü tüm kitapların genelinde olan hangi hisseyi tercih etmeliyiz, hangi oranları kullanmalıyızın dışına çıkan bir kitap. Fırtınanın tam kalbine yani insan psikolojisine inip aç gözlülüğün, para hırsının ve zengin olma hayalinin kitleleri nasıl bir kumarbaza çevirdiğini gösteriyor Avrupadaki örnekleri ile.
Zamanınız olduğunda mutlaka okumalısınız ve Bitcoin ve kripto para olayına bir de bunu okuduktan sonra bakmalısınız.
Sonra da bir varlığın gerçek değeri ile insanların ona atfettikleri değer arasındaki farkın ne kadar açılabileceğini düşünün.
Saygılar.
Bu arada kitaba yaklaşık 6 HEKTS parası verdim. Keşke biraz daha uygun olsaydı diyerek konuyu kapatıyorum:)