Zamanın birinde Lidya Kralı Karun, hani şu “Karun kadar zengin” deyimindeki Karun, adaleti ve bilgeliği ile ünlü Atinalı filozof Solon’u huzuruna çağırmış. Solon da öyle bir insan ki cesaret, bilgelik, tutumluluk gibi bütün sıfatları üzerinde toplamış.
Karun bilgenin bütün bu şaşaadan etkilenmesini ve ağzının açık kalmasını bekliyormuş. Öyle ya, dünyanın en zengin adamı, onca şaşaa, onca mal mülk.
Antik Yunan uygarlığının yedi bilgesinden biri olan Solon’un saraya girdiğinde ve o ihtişamı gördüğünde hiç şaşırmaması ve en ufak bir hayranlık duymaması Karun’u meraklandırmış.
Dayanamayıp Solon’a “Söyle bakalım, benden daha mutlu bir insan var mı?” demiş.
Ünlü filozof, “Onurlu bir hayat yaşayıp savaşta ölen biri.” diye cevap vermiş.
Sonra da “Tüm koşullara eşlik eden sayısız talihsizliğin gözlemlenmesi, mevcut zevklerimize karşı arsız olmamıza ya da mutluluk gibi zamanla değişebilecek şeylere hayranlık duymamıza engel oluyor.” Belirsiz geleceğin gölgesinde ve envai çeşit gelecek olasılığının arasında hayat sonlanmadan bir insanın mutlu olup olmadığına karar veremeyiz.” diye bitiriyor cümlesini.
Tabii ki Karun’un hikâyesi burada bitmiyor. Büyük Pers Kralı ile yaptığı savaşta yeniliyor. Bütün serveti, malı mülkü, ihtişamı yok oluyor ve kendini canlı canlı yakılacağı odun yığınının üstünde buluyor.
O anda “Solon! Haklıymışsın!” diye bağırıyor.
Pers Kralı merakına yeniliyor ve idamı erteleyip Karun’u yanına getirtiyor. Karun da Solon’un dediklerini ona anlatıyor.
Pers Kralı hikâyeden etkileniyor, kendi başına gelebilecek türlü olasılıkları da düşünerek Karun’u idam etmekten vazgeçiyor.
Olasılık ve Getireceği Alternatif Gerçeklikleri Göz Ardı Etmeyelim
Zamanınız olduğunda Nassim Nicholas Taleb’in “Aldatıcı Rastlantısallık, Hayatta ve Piyasalarda Şansın Gizli Rolü” isimli kitabını mutlaka okuyun. Kitabın yazımının karışık olmasına takılmayın.
Böylece belki bu zamana kadar başarılarınızın ya da başarısızlıklarınızın bir tesadüf eseri olabileceğini düşünürsünüz.
Geçmiş zaman serilerini (geçmiş hisse fiyatı, temettü vs. gibi ya da bak şuradan alsaydın şimdi köşe olmuştun şeklinde) incelerken, mümkün olan olasılıklardan birinin gerçekleştiğini ama diğerlerinin de pekâlâ gerçekleşip günümüzü değiştirebileceğini düşünürsünüz.
Kararlarınızı verirken bu gerçekleşen tek olasılığı değil de gerçekleşmemiş ama pekâlâ olabilecek diğer olasılıkları da hesaba katarsınız.
Sonuçta sadece belli bir olasılıklar dizinini yaşıyoruz.
Böylece risk kavramını oturtursunuz.
Olasılık hesaplarını oldum olası severdim. Kitap kafamdaki bazı sorulara cevap verdi. Ama cevap verdiğinin 20 katı kadar cevaplanmamış soru ve açık kapı bıraktı ardında.
Acaba kendi kafamın içinde bir Karun muyum diye sordum. Etrafımdaki Karunları düşündüm. Solonların uyarılarını canlandırdım. Çok hızlı mı gidiyorum dedim.
Yaşadığım ve yaşadığımız olayları düşünüp alternatif olasılıkları kafamda canlandırmaya çalıştım.
Darısı başınıza.
Saygılar.