Herkese selamlar. Philip A. Fisher çok az sayıda müşteri kabul eden bir portföy yöneticisiyken, küçük tasarrufu olan insanlarında bilgilerinden yararlanması için “Sıradan Hisseler Sıra Dışı Kârlar” isimli kitabı yazıyor.
Warren Buffett’ın da akıl hocalarından biri olan bu ünlü yatırımcının hisseleri seçerken kullandığı 15 ilkeyi paylaşacağım şimdi. Daha sonraki zamanlarda bu ilkeleri elimdeki şirketlere uygulamak istiyorum. Sizin de katkılarınızla belki güzel bilgilere ulaşır ve bu yöntemde profesyonelleşiriz.
Kitabın değerlendirmesi daha sonra gelecek. Daha bitirmedim. Ama şimdiden söyleyeyim, vakti olan mutlaka okusun.
Hadi başlayalım. (İtalik yazılar benim çıkardığım bölüm özetleri). Eminim her maddeyi okuduktan sonra aklınıza şirket isimleri gelecek.
Yatırımcı önce bilgi toplamanın öneminden bahsediyor. “Gerçek yatırımlar” diyor; “ortalama bir yatırımcının yaptığı gibi evde oturup üç beş rapor okuyarak bulunmaz. Gezip soru sormanız gerekir.”
1) Şirketin hiç değilse birkaç yıl boyunca satışlarında oldukça büyük bir artış sağlamaya yetecek pazar potansiyeline sahip ürün ya da hizmetleri var mı?
Uzun vadeli yatırım yaparak büyük kârlar elde etmeyi düşünüyoruz ve bu satışlardaki artıştan bağımsız olamaz.
2) Yönetim, mevcut cazip ürün grubundaki büyüme potansiyeli büyük ölçüde tüketildiğinde, toplam satış potansiyelini daha da arttıracak ürünler ya da süreçler geliştirmeye devam etmeye kararlı mı?
Ürünler de insanlar gibi doğar, büyür, yaşlanır ve ölürler. Başta rekabet yoktur ama sonra kapitalizmin ilkeleri devreye girer ve hem rakipler pazardan pay kapar hem de tüketici tercihleri değişir. Ama yeni ürün ve süreç geliştiren şirketler bu özelliklerini devam ettirdikleri sürece yaşamaya devam ederler ve hep “genç” kalıp büyümelerini sürdürürler.
3) Şirketin büyüklüğüne göre araştırma geliştirme faaliyetleri ne kadar verimli?
Araştırma geliştirmeye ayrılan her bir TL karşılığında ne kadar satış yapıyoruz ve ne kadar kâr elde ediyoruz. Bu iyi veya kötü yatırım arasındaki farkı ortaya koyabilir.
4) Şirketin ortalamanın üzerinde bir satış organizasyonu var mı?
Satış ayağı güçlü olmayan bir şirket, hayati bir organı olmayan bir insan gibidir. Satış personelinin eğitimine ve özelliklerine kadar her şeye dikkat edilmelidir diyor Philip A. Fisher. Ve şöyle ekliyor: “Çevrenizde kalburüstü birer yatırım olduklarını kanıtlamış olan şirketlere bakın. Hem atılgan bir dağıtım ağı, hem de sürekli gelişen bir satış organizasyonları olmayanları bulmaya çalışın.”
5) Şirket kayda değer bir kâr marjına sahip mi?
Bir dizi yıl için (tek yıl yanlış sonuçlar verebilir) kâr marjı araştırılmalıdır. Başarılı yatırımların çoğu yüksek kâr marjına sahip şirketlerden elde edilir.
6) Şirket kâr marjını korumak veya artırmak için ne yapıyor?
Geleceğin kâr marjı yatırımcılar için geçmiş her veriden daha önemlidir. Ünlü yatırımcı ekliyor: “Müstakbel yatırımcı maliyetleri düşürmek ve kâr marjını arttırmak için yeni fikirler üretmek amacıyla yapılan çalışmalardaki ustalığa dikkat etmelidir.”
7) Şirketin işçileri ve personeliyle ilişkileri mükemmel mi?
Grevler ve diğer aksaklıklar işletmeye çok zarar verebilir. Üstelik çalıştığı yeri seven işçi daha da verimli çalışacaktır.
8) Şirketin üst düzey yöneticilerle ilişkisi mükemmel mi?
Bir önceki ilke ne kadar önemliyse üst düzey yöneticilerle olan ilişki de o kadar önemlidir. Philip A. Fisher şöyle ekliyor: “En büyük yatırım fırsatı sunan şirket, üst düzey yöneticilere iyi bir atmosfer sağlayandır” diyor. Yalnız bunu Warren Buffett’ın gıcık olduğu yüksek tazminat alan CEO’ları memnun etmekle karıştırmamak lazım:)
9) Şirket derinlikli bir yönetime sahip mi?
Aile şirketlerine çok dikkat etmek gerekiyor burada. Mesela bir şirket kurucu yönetici olmadan da yaşayabilir mi? Sonuçta uzun vadeli yatırım yapıyoruz ve belki bir değil üç beş yöneticinin değiştiğini göreceğiz. Önemli olan sistemin oturmuş olması.
10) Şirketin maliyet analizleri ve muhasebe denetimleri ne kadar iyi?
Şirket her bir ürününün her bir maliyetini ayrı ayrı bilmeli. Yoksa rekabette geriye düşer. Şaşırtıcı gelebilir size ama Türkiye’de ürettiği ürünün maliyetini bilmeyen çok şirket var.
11) İşletmenin yatırımcıya şirketin rekabet açısından ne kadar mükemmel olabileceğine ilişkin önemli ipuçları verecek, bir anlamda ilgili sektöre özgü başka yönleri var mı?
Perakende şirketlerinin ucuz kira kontratları yapma becerisinden tutun da şirketin patentler yerine kendi yenilik gücüne güvenmesine kadar bir çok özelliği buraya koyabilirsiniz.
12) Şirketin kâr konusundaki yaklaşımı kısa vadeli mi uzun vadeli mi?
Kısa vadeli bakış açısı olan bir şirkete uzun vadeli yatırım yapılamaz. Şirketler için geçerli olan bakış açısı yatırımcılar için de aynı şekilde geçerlidir.
13) Şirketin büyümesi öngörülebilir bir gelecekte, halen satılmamış olan çoğunluk hisselerinin satılarak, mevcut hissedarların beklenen büyümeden yararlanmalarını engellemesine neden olacak bir özsermaye finansmanı gerektiriyor mu?
Büyüme şirketlerinde, özellikle çok yatırım yapan şirketlerde büyümenin nasıl finanse edileceği çok önemlidir. Sermaye arttırımlarını içeriden değil de hissedarlardan karşılayan işletmeler yatırımcıya değer kaybettirebilir.
14) Yönetim işler iyi giderken yapılanlar hakkında yatırımcılarla rahatça konuşuyor, ancak sorunlar ve hayal kırıklıkları başladığında “sus pus” mu oluyor?
Yatırımcı her şirkette işlerin kötü gidebileceğini fakat önemli olanın hissedarlardan hiçbir şeyin gizlenmemesi olduğunu vurguluyor. Warren Buffett’ın hissedarlara yazdıkları mektuplardaki itiraflarını hatırlayın 🙂
15) Şirket tartışılmaz dürüstlükle bir yönetime sahip mi?
Bu ilke o kadar önemli ki yatırımcı şöyle diyor: “hissedarlarda büyük bir güven uyandırmadığı takdirde, yatırımcı böyle bir kuruluşa katılmayı asla ciddi olarak gündemine almamalıdır.”
Saygılar.