Hisse Senedi Almadan Önce Kendimize Sormamız Gereken Üç Soru

Herkese selamlar! Şirketlere yatırım yapmadan önce onlara bir ton soru soruyoruz. Kâr ediyor musun, F/K oranın kaç, borcun çok mu, rakiplerin kimler gibi… Sonra da yatırım yapabiliriz diyoruz ya da yok kardeş sen bir dolaş gel deyip evine gönderiyoruz.

İşin aslı, yatırım yapmak için şirketlere soru sormadan önce kendimize sorular sormalıyız. Aynayı karşımıza alıp “bak arkadaşım bu yol zorlu ve çetin bir yoldur, öyle zor kazandığın parayı böyle har vurup harman savuramazsın, başkası yat alsın kat alsın diye yatırım yapılmaz, sen bu işe hazır mısın?” dememiz gerekiyor.

Test üç sorudan oluşuyor. Eğer bu soruların cevaplarına evet diyebiliyorsak o zaman yatırım yapmaya başlayabiliriz. Yok! soruların cevabı hayırsa o zaman eğitime devam.

Hadi o zaman, ünlü yatırımcı Peter Lynch’in hisse senedi yatırımı yapmadan önce herkesin sorması gerektiğine inandığı üç soru neymiş bir görelim ve ülkemize ne derece uygun beraber tartışalım…

Hisse senedi yatırımı yapmadan önce sorulması gereken üç soru

1) Evim Var Mı?

Geldik yüz yıllık tartışmalı bir soruya. Ev mi almalıyım yoksa hisse yatırımı mı yapmalıyım? Ünlü yatırımcı bu soruya ilk önce ev almalısın diye cevap veriyor. Bunu üç nedene dayandırıyor.

Bunlardan ilki; ev alanın zarar etmeyeceği yönünde. Ben hiç ev alınca zarar edeni görmedim diyor.

Bizde pek adetten değil ama Amerika’da insanlar ev almaya önce küçükten başlıyor. Önce olunca  1+1 veya stüdyo al. Sonra onu sat üstüne biraz daha para koy (ya mortgageni kapat ya da yeniden mortgage yap), gerektiğinde 2+1’e çık. Çocuklar olunca 3+1’e geç. Çocuklar evlenince tekrar daha küçük bir eve dön ve sermayeyi emekliliğin için yatırıma yönlendir diye kısaca tarif edebileceğim bir sistem kullanıyorlar.

İkinci nedense bu blogda sürekli üstünü çizdiğim psikoloji boyutu… Kimse evinin değeri bir günde %5 düştü diye satmıyor fakat hissesini satan bol. Herkes şu an uzun veya en azından orta vadeli yatırımcı ama krizlerde ya da düzeltmelerde maalesef insanların psikolojisi çabuk değişiyor. Bir eviniz olsun diyor yazar. Ne olur ne olmaz.

Son olarak da ev alanlarımız bilir. Bir evi almadan önce ne kadar araştırıyoruz? Komşulara, çevreye, ortalama metrekare fiyatına, her şeye bakıyoruz. Ama hisse senetlerinde bunu yapmıyoruz. Siz hiç bu evin değeri %100 artacakmış diye araştırmadan ev aldınız mı?

Bu üç sebepten dolayı Peter Lynch mutlaka bir ev almanız gerektiğini söylüyor.

Önce Amerika’ya bakayım kabaca… Amerika’da ya da diğer ülkelerde oturan varsa daha kesin bilgi verebilir bize. Maaşım $3.500 olsun. Okuduğum Amerikalı bir blogger geçenlerde ev aldı. $260.000’dı evin fiyatı. Metrekaresi de $1.700 civarına denk geliyor.  Konut kredilerini inceledim $250.000 kredi alsa 30 yıllık mortgage için yıllık %3,5 faizden $1.150 civarı para ödeyecek. İki kişi çalışsalar $7.000 dolar kazanıp bu $1.150 konut kredisi ödeyip ev sahibi olabiliyorlar. Bir de fiyatı daha düşük olan 1+1 evler için bunu yaptığımızda sanırım aylık ödeme $500-$600 dolara falan düşer. O zaman da borsaya yatırım yapacak param olurmuş yani.

Yiğit saçmalama orası Amerika. Sen nerede yaşıyorsun diyebilirsiniz. İstanbul’da zor ama diyelim ki Ankara’da 260.000 TL’lik ev alsam ne kadar ödeyeceğim acaba? Bir kere 65 000 TL ön ödeme var. Geri kalan 195.000 TL’yi de eh en fazla 10 sene mortgage ile ödeyebileceğim. O da aylık 2.700 TL taksit yapıyor. Geriye bana 900 Tl kalıyor. Yetmez!

1+1 alsam, Eryamanda 130 000 bine var daireler 20 yıllık falan. O zaman da 32.000 TL ödeme yapmam gerekiyor. Geriye kalan 90.000 TL için on yılda 1200 TL ödemem lazım. Ödeyebileceğim bir rakam ama aidatıyla vs 1.500’ü bulur. Ama çocuk olana kadar insan eşiyle 1+1’de oturabilir. Hanımları ikna etmek çok zor olur ama.

Neyse bu bölüm çok uzadı. Peter Lynch amcama burası Amerika değil diyorum. Ama eğer erken emekli olmayı kafaya koyduysanız 3.500 TL maaş alan biri için 1200 TL ödenebilir.Geri kalandan da borsaya yatırım pekala yapılabilir diye düşünüyorum. Faizler düşük olsaydı çok daha güzel olurdu herşey tabii. Ama tabii ki 30.000 TL peşinatı biriktirmesi de zor.

2) Yatırım Yaptığın Paraya İhtiyacın Var Mı?

Birinciyi soruyu geçtiysek ikinci soruyu sormamız gerekiyor. Bu da paraya yakın gelecekte ihtiyacımız var mı? Yakın gelecek derken üç beş yıldan bahsediyoruz. Yazarın dediğine göre hisse senetlerinin üç ilâ beş yılda ne olacağı belli olmayabilir. Çok sağlam şirketler bile yıllarca yerlerde sürünebilir. Ama on yıl sonrası daha tahmin edilebilir diyor.

Tavsiyesi ise sadece kaybettiğinizde günlük hayat kalitenize etki etmeyecek parayla yatırım yapın.

Ben buna sonuna kadar katılıyorum. Eklemek istediğim ise eğer kısa vadede ihtiyacınız olan parayla yatırım yaparsanız, psikolojinizi bozarsınız ve hatalı karar alabilirsiniz. Üstadların da sıkça vurguladığı bir şey bu. İhtiyacın olan parayla yatırım yapma! Düğün masraflarını karşılamak için şeytan dürtmedi değil ama :D… (#sakinolyiğit)

Uzun lafın kısası ihtiyacın olan parayla yatırım yaparsan o parayı unutamazsın. Birileri dürter durur hata yaparsın. Üstelik iyi yönetilen şirketlerin hisse senetleri uzun vadede Türkiye büyüdükçe büyüyecek bu kesin ama kısa vadede ne olacağı bilinmez. Warren Buffett bilmiyor yani en azından.

3) Başarı İçin Gerekli Kişisel Niteliklere Sahip Miyim?

Şimdi gelelim en önemli maddeye. Sabır, mantık, kendine yetebilmek, acıya dayanıklılık, açık fikirli olmak, kararlılık, tarafsızlık, esneklik, alçak gönüllülük, bağımsız araştırma yapabilmek, hatalarını kabul etmek ve sürüden ayrı düşünebilmek. Evet en başarılı yatırımcıların IQ’sunun ortalama bir yerlerde olduğu bu piyasada zeki olmak gerekli değil.

Ayrıca bazen mantığınız size bir şeyi yapmanızı bas bas bağırırken denilenin tam tersini yapma gücü gerekir. Bazen neredeyse yeraltı sığınağına saklanmayı düşünürken senet almanız, bazen de Warren Buffett gibi zengin olacağım böyle giderse 2 yıla kalmaz dediğinizde bir şirketin senetlerini satmanız gerekebilir çünkü. Eğer herkes korkarken senet alabilseydi, hepimiz zengin olurduk değil mi:)?

Ne yazık ki içimizdeki bazı şeyler bizi çok kötü birer yatırımcı yapıyor diyor ünlü yatırımcı. Bunları da kaygı, rehavet ve teslim olma diye özetliyor.

İlk paragraftaki fikirler niye gerekli biliyor musunuz? Piyasalar güllük gülistanlıkken değil de %10-20-30 düştüğünde nasıl davranacağımızı belirleyeceği için gerekli 🙂

Son olarak da yazar böyle özetliyor durumu: “Önemli olan iç güdülerimize güvenmek değildir. Zamanı geldiğinde onlara karşı koyabilmektir”

Saygılar.

Not: Peter Lynch’in sözleri “Borsada Tek Başına” isimli kitaptan alınmıştır.

18 Yorum

  1. Özer demiş ki:

    Defalarca aynı hatayı yaptım. Lazım olan parayla girdim. Öyle milyarlar değil ama bütçemi sarsacak kadar çoktu kayıp. Yeni evliyken 3~5 bileziği yediğimiz için eşim borsayı hala kumar sanıyor. Babam elindeki 3~4 kağıdın artık duvar kağıdı (!) olması ve Atina da ki deprem nedeniyle borsamız etkilendiği için çıldırdığından artık borsa kelimesini duymak bile istemiyor. Bense artık 43 yaşında taze emekli biri olarak temettü ve uzun vade borsacılığı umuduyla bir kez daha şansımı denemek istiyoeum. Üstelik evim yokken ve babamın evinde oturuyorken 🙂 Paylaşım için teşekkürler.

    Ağustos 8, 2017
    Yanıtla
  2. Levent demiş ki:

    Selamlar 🙂
    1. Soru için: Almanya’da yaşıyorum, krediler Türkiye’ye göre daha düşük ve ödediğim kira, bize yetecek bir ev için çekeceğim krediyi karşılıyor gibi. Bu durumda ” hiç düşünmeden çek krediyi, al evi ” diyesi geliyor insanın. Yalnız aklıma başka bir fikir geliyor; aylık yatırım için ayırdığım miktara uygun kredi çekip tamamını yatırım için kullanmak. Çok karışık olmasa da iyi hesap etmek gerekli.
    2. Soru için: 1,5 yıllık borsa geçmişimde ( zaman zaman takiplerim olsa da, geçen yıl girmeye karar verdim ) kesinlikle kısa süre içerisinde ihtiyaç duyabileceğim parayla yatırım yapmadım, doğru olduğunu düşünmüyorum. Bende 40 yaşına genç emekli biri olarak girmek istiyorum ( gerçi benim planım emekliliğin ötesinde bir durumda, bakalım ), 7 sene falan kaldı, kaybedecek bir gün bile yok. Ki bu tarz bi hata gün değil ay, hatta yıllara bile sebep olabilir. Aman dikkat!.. 🙂
    3. Soru için; Teknik/Temel analiz yapmayı saymazsak, tüm özelliklere sahibim diyebilirim ( yok daha neler ), yani en azından öyle düşünüyorum. Şu ana kadar hiç hatalı yatırım yapmadım, umarım bundan sonrada yapmam…
    Herkese hayırlı kazançlar dilerim.

    Ağustos 8, 2017
    Yanıtla
    • Lattedenborsaya demiş ki:

      Sayın Levent Bey,

      Peter Lynch, önce ev alın demiş. Siz onu aşıp kredi çekip yatırım yapayım diyorsunuz 🙂 Kredi çekip yatırım yapmak aşırı derecede risklidir. Benden söylemesi. Borsada batmanın bir kaç yolundan biridir 🙂 Diğer iki tanesini de siz söylemişsiniz zaten 🙂

      Başarılarınızın devamını dilerim. Saygılar.

      Ağustos 9, 2017
    • Levent demiş ki:

      Kesinlikle kredi ile iş yapılmaması taraftarıyım yalnız, bulunduğum ülkede kredi faizleri Türkiye’ye göre çok çok düşük. Elbette bu risk olmadığı anlamına gelmez, çok düşük de olsa riski vardır.

      Keyifle okuyacağımız yazıların devamını dilerim.

      Ağustos 13, 2017
    • Lattedenborsaya demiş ki:

      Sayın Levent Bey,

      Kredili işlem yapmak yanlış işlem yaparsanız ya da sağlam bir ayı piyasasına yakalanırsanız sizi çok zora sokabilir. Mevzu faiz değil keşke faiz olsa 🙂 Ana parayı kaybettikten sonra ne yapsak boş olur.

      Okuduğunuz için çok teşekkür ederim. Saygılar.

      Ağustos 14, 2017
  3. Abdullah demiş ki:

    Yine mükemmel bir yazı. Elinize sağlık

    Ağustos 9, 2017
    Yanıtla
    • Lattedenborsaya demiş ki:

      Sayın Abdullah Bey,

      Okuduğunuz için çok teşekkür ederim.

      Saygılar.

      Ağustos 9, 2017
  4. kuntakinte demiş ki:

    Benim durumum galiba en karışık ve saçma olan 🙂 , soru 1-)Kirada oturuyorum, ama kredi çektim ev aldım,kiraya verdim, kredinin bitimine hala 9 yıl 6 ay var :).
    soru 2-) bana göre hatırı sayılır bir para 8 şirkete yatırıldı ama 3 tanesi oransal olarak en büyük meblağ
    soru 3-) kriz zamanı borsaya ilgim kalmıyor,fiyatlara bile bakasım gelmiyor. sadece yükselirken saatlik kontrol etmeden duramıyorum. bendemi bir sorun var acaba.

    Ağustos 9, 2017
    Yanıtla
    • Lattedenborsaya demiş ki:

      Sayın Kuntakinte,

      Durumunuz çok karışık 🙂 Ben bir şey diyemedim. Allah kolaylık versin. Bol kazançlar diyeyim:)

      Saygılar.

      Ağustos 9, 2017
  5. TURGUT demiş ki:

    evet mükemmel bir çevri…lync in hisse seçerken başına gelen ilginç olaylar var..Borsada Tek başına kitabını okurken görmüştüm..bence burada yayınlarsanız mükemmel olur

    Ağustos 9, 2017
    Yanıtla
    • Lattedenborsaya demiş ki:

      Sayın Turgut,

      İlginç ve öğretici olanları buradan yayınlıyorum yavaş yavaş. Bakalım ona da sıra gelir umarım.

      Çok teşekkürler. Saygılar.

      Ağustos 9, 2017
  6. cenko demiş ki:

    Yiğit Bey selamlar,
    Son 8 ayda Eryaman’ dan bir stüdyo aldım; kendi 2+1′ imi kiraya verdim ve 3+1′ e kiraya çıktım. Hepsi Eryaman piyasasında oldu. Bu nedenle bilgilerim çok taze.

    Ev Almak diye düşündüğünüz süreçte eksik hesabınız olduğunu gördüm ve bilgi olması için aşağıdaki gider kalemlerini de dikkate almanız gerektiğini yazmak istedim. Kenara not alınız çünkü sizin de başınıza gelecek bunlar:
    1. Eşyanız var mı? Düğün altınlarından bir bütçe gelmeyecekse 1+0 ‘ ı spot eşyalarla 2500TL’ ye; 1+1′ i 3500TL’ ye doldurursunuz. Sıfır eşya derseniz 1+0′ a 6000TL; 1+1′ e 10000TL bütçe ayırın derim. (Buzdolabı, çamaşır mak., bulaşık mak., ütü, kanepe, yatak, perdeler, avizeler, nakliye vs.)
    2+1 ve 3+1′ de ise fiyatlar artacak… Siz hesap edin 🙂

    2. Yeni alacağınız ev için TAPU bedeli var. Eryaman’ da 2+1 için 2000TL ve diğer vergiler de 200TL tutuyor. 3+1 alacaksanız en az 3500TL diye düşünün.

    3. Emlakçı komisyonu. Kira veya satınalma fark etmez. En az 1000TL. En az.

    4. Nakliye. Eğer mevcut eşyalarınızı yeni eve taşıyacaksanız 1000 – 1200 TL arası. (10km’ ye kadar) İşçi yemekleri dahil. 10km üstü 1200-1400TL düşünün.

    5. Aidat gider farkı. Küçük bir evden büyük bir eve taşınacaksanız Aidat farkı hatırı sayılır olabilir dikkat edin. (Aylık 200 net ekstra götürme imkanı var demek istiyorum.)

    NOT: Çocuk doğana kadar 1800-2000TL hastane masrafları. Doğum Özelimsi Hastanede 2000TL; TOBB gibi bir hastanede 6000TL. (sezaryan). Doğuma kadar eşyalar, oda hazırlığı ve giysiler 3000 TL düşünülebilir. Doğduktan sonra da aylık 400TL, 12 aylık olana kadar. Sonra yeni kıyafetler ve gıda taksiveyi başlıyor; 3 yaşına kadar aylık 600TL düşünülebilir. Oyuncaklarla bu +50TL doğumdan itibaren diye düşünülebilir. 3 yaşına gelince KREŞ derseniz; Eryaman’ da sadece 750TL/ay kreş bedelidir.

    NOT2: Bu dediklerimi de GİDER excelinizde bir TAB açarak yazın. Harfiyyen ödediğim meblağlardır.

    İyi günler,
    Cenk

    Ağustos 12, 2017
    Yanıtla
    • Lattedenborsaya demiş ki:

      Sayın Cenk Bey,

      Çok değerli bilgileri paylaştığınız için teşekkür ederim.

      Ev almanın sadece ev almak olmadığını böylece görmüş olduk. Yan masrafları çok fazla. Ama yine de kira vermekten daha iyi geliyor bana. 1+1’de olsa. Kiracılık psikolojisi bambaşka :)))) Ama tahmin ettiğimden daha fazla masraf çıkarıyormuş, 1 sene attırır bu masraflar ev alma işini.

      Çocuğa gelirsek, yabancı bloglarda evliliğin erken emekliliği 10 sene, sonra da doğan her çocuk başına 10 sene ileri attığını söylüyorlar:D Bakalım çocuk demek masraf demek ama onsuz da olmuyor. Erken emekli olacağım diye ondan da vazgeçilmez:)

      Ben bu masrafları kaydedeyim şimdi. Tekrar çok teşekkür ederim.

      Saygılar.

      Ağustos 12, 2017
  7. cenko demiş ki:

    Yukarıdaki açıklamama Ek 6. Madde: Boya Badana… Eğer 3 yaşından büyük bir alacaksanız ve içinde en az 4-5 yıl otururum diyecekseniz; ev boşken boya badana yaptırmak akıllıca bir davranış olacaktır. 1+1: 1000TL, 2+1: 1500TL, 3+1: 2000TL diye gidere yazın.

    Yukarıda NOT olarak verdiğim Çocuk giderleri taksit olarak ödeniyor. Doğuma kadar olan meblağ 9 taksit diye düşünün… Doğum bedeline de kredi kartına taksit oluyor. Değerlendirmek de fayda var.

    Ağustos 12, 2017
    Yanıtla
    • Lattedenborsaya demiş ki:

      Sayın Cenk Bey,

      Hemen ekliyorum. Çok teşekkür ederim.

      Saygılar.

      Ağustos 12, 2017
  8. Mavili demiş ki:

    Yazınızı okudum ve çok etkilendim birtane 1+1 birtane 2+1 kirda dairem var (bunları kesinlekle borsadan kazanmadım?)bende lojmanda oturuyorum gayet güzel gelirim var ve yıllardır borsayla uğraşıyorum fakat şu iki yıla kadar çokta fazla olmayan paralarla yatırım yaptım taki hektaşı keşfedene kadar düşük maliyetle iyi sayıda hisse aldım ve çok mutlu ediyor beni hedefim 6 yıl hiç dokunmadan sadece almak ama fiyatına bakmadan elimdeki paranın hepsiyle almak bilmem doğru yapıyormuyum ama şu güne kadar ana paramın üzerine %80 kar yazdı bu konu hakkındaki yorumlarınızı beklerim ayrıca bu şunuda belirtmek isterim evleri almayıp o paraları hektaşa yatırmış olsaydım bugün kesin ve kesin işimden istifa edip türkiye değil dünyanın herhangibir yerinde kirada oturum deli temmettü geliriyle harkülade bir hayat yaşardım bu yüzden ev konusuna karşıyım diyebilirm sizi zevkle takip edeceğim

    Ağustos 13, 2017
    Yanıtla
    • Lattedenborsaya demiş ki:

      Sayın Mavili,

      Umarım biz de sizin gibi pasif gelir elde edebiliriz. Çok tebrik ediyorum sizi.

      Yatırım sisteminiz bana uymuyor, siz getiri hesabı yapıyorsunuz. Bense daha çok gelir hesabı yapıyorum v başarımı onunla ölçüyorum. Onun için size iyi kötü diyemem. Hektaş’ı ben de çok seviyorum. Yalnız şu aralar tarihi zirvelerde ve F/K’larda olduğunu da unutmamak ve iyi araştırmak lazım.

      Bence pasif geliri deçeşitlendirmek lazım. Emekli olduğum zaman, hem kira geliri hem de temettü geliri almak isterim. Sadece birine bağlı kalmak istemem.

      Saygılar.

      Ağustos 14, 2017
  9. […] Herhangi bir hisse senedi almaya karar vermeden önce kendi kendinize sormanız gereken birkaç soru var: 1) Bir evin var mı? 2) Borsaya yatıracağım paraya başka bir işte ihtiyacım var mı? 3) Beni borsada başarıya ulaştıracak özelliklere sahip miyim?Borsa’da yatırıma başlamadan önce kendinize sormanız gereken üç soru yazısına buradan… […]

    Şubat 12, 2020
    Yanıtla

TURGUT için bir cevap yazınCevabı iptal et

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.